Het blijkt een van de laatste taboes, dat heimwee! Nadat vorige week de oorspronkelijk uit Groningen afkomstige, maar tegenwoordig in Haarlem wonende kunstenares Michèle Baudet over haar heimweeproject vertelde op deze pagina, stromen de brieven van opgeluchte lezers namelijk binnen op de redactie. "Bedankt voor het artikel; ik ben blij dat ik niet de enige ben met heimwee", schreef bijvoorbeeld Christien Plekker. Geboren in Drenthe, woont zij met haar man heden ten dage in Zaandijk en bepaald gelukkig is ze daar niet. "Wanneer ik de provinciegrens met Drenthe passeer, heb ik een gevoel van thuiskomen. Nog steeds heb ik heimwee naar de bossen en heidevelden en ik begrijp niet wat iemand bekoort aan die afgemeten rechte ingepolderde weilanden." Christiens man, geboren en getogen Zaankanter, heeft zijn door heimwee geplaagde vrouw echter al ruimschoots duidelijk gemaakt dat verhuizen wat hem betreft geen optie is; ook niet na zijn pensionering. Wat dat betreft heeft de zwager van iemand die haar e-mail ondertekende met Breul meer begrip voor het verdriet van zijn wederhelft. "Mijn zus was een jaar na de verhuizing ziek van heimwee", schreef Breul. "Haar mooie huis met een stuk bos achter in haar tuin kon niet verhinderen dat ze ziek werd. Ook voor hun drie kinderen was het naar dat mama zo was. Ze heeft er echt alles aan gedaan: contact gezocht, proberen toch door te gaan. Uiteindelijk zei haar man 'dit kan niet meer'. Ik heb daar diep respect voor gehad. Het huis werd verkocht en ze verhuisden terug naar het gebied wat zo vertrouwd was, Utrecht. Haar tuin was een klein plaatje, vol met bloemen en binnen een paar maanden was ze weer de moeder, vrouw en zus die ieder kende."

Illustratie: Dilys de Jong

D. van der Aa deed ook deze week een duit in het vakje. Het is grappig om te merken dat hoe langer deze rubriek bestaat, hoe meer wij ongemerkt te weten komen van de vaste briefschrijvers, zoals de pragmatische Heidi Mühlemann en de meer filosofisch ingestelde Van der Aa. Deze laatste is kennelijk ooit als kind met voor oorlogsgeweld vluchtende ouders mee naar Nederland gekomen, zo blijkt uit zijn reactie op de heimweeoproep: "En dan op zekere dag merk je dat je je oude gevoelens weggestopt hebt, als in een stoffige archiefkast, ergens op zolder. Door een onzichtbare hand werd ik geleid naar de zolder om uit te pakken en af te stoffen. Alle gevoelens kwamen los en ik was weer compleet, om het maar zo te zeggen. Ik ben een hele tijd bezig geweest met afstoffen, herlezen van mijn jeugdervaringen, opgedaan toen in mijn vaderland. En toen heb ik ze relatief schoon teruggeplaatst in het archiefkastje."

Een mooie poëtische reactie kwam verder van Jeanne Rutten die drie gedichten opstuurde die voor haar heimwee symboliseren. 'Een slapend monument' vonden wij het ontroerendst. Bij deze dan ook de integrale tekst:

niemand kan mij de
geur ontnemen
van dat landschap
dat ik zovele jaren
voor mijzelf
bewaard heb en dat
genesteld in mij woont
niemand zal mij
de kleur ontnemen
van het tuinhek op
scharnieren dat
voetstappen binnenliet
en toegang tot
beschutting bood
dat alles opgeslagen als
een slapend monument
met wat onkruid tussen
de natte keien

Uw reacties

ISRAEL

Alhoewel ik als kind geen last had van heimwee, heb ik het nu oudere leeftijd wel. Ik ben op mijn 20e verjaardag naar Israël gekomen en woon hier al meer dan dertig jaar. De laatste jaren heb ik steeds meer heimwee naar Nederland vooral naar de mensen en de groene weilanden. Ik hoop dat ik als ik over een paar jaar met pensioen ga ik weer terug kan komen naar Nederland tot dan zal ik mij moeten behelpen met vakanties in Nederland, waarvan ik iedere keer met meer heimwee vandaan weer naar huis terug ga. Mijn moeder en zusje wonen in Nederland wat ook een reden is voor mijn heimwee naar Nederland.

SIMONE WILLNER

BRABANTSE GEZELLIGHEID

Ik woon alweer twaalf jaar in Engeland, maar ik mis de Brabantse gezelligheid nog altijd erg. Heb ondertussen wel veel Nederlandse collega's, maar daar zijn helaas geen Brabo's bij en dat is wel jammer. Ik zorg er dan ook voor dat ik drie, vier keer per jaar terugga voor verjaardagen wanneer zo'n beetje de hele familie bij elkaar komt. Tantes and ooms en af en toe een neef of nicht met kindjes! Heerlijk!

GEERTJE

ONBESCHRIJFELIJK

Ik heb zelf een groot heimweeprobleem waar ik al jaren mee heb leren leven. Soms doet het me zo zeer dat het enige wat overblijft een goede huilbui is. In 1976 emigreerde ons gezin naar Australië. Ik woonde daar met mijn eerste echtgenoot, mijn twee zonen zijn nu opgegroeid en hebben samen met mijn stiefkinderen een clubje van zes schatten. In 1990 ontmoette ik mij tweede echtgenoot in Darwin, Australië en hij is van de USA. Zo nu dan woon ik sinds 10 jaar in de USA omdat hij geen werk kon vinden. We hielden zo en nog van mekaar dat we besloten om naar Arizona te vertrekken. Mijn heimwee is dus groter geworden, want ik mis mijn drie zusters en vier broers elke dag om Hollands mee te praten. Nu ben ik so lucky dat ik naar Australië en Holland kan reizen. Dan vraag ik me af hoe het leven in het kleine toch zo oergezellige landje was geweest met mijn zonen. Ik heb erge heimwee naar die maffe kleine dingen, ook heb ik heimwee naar mijn kleintjes die oma niet elke dag in hun leven hebben. Ik stuur elke week post naar Australië, allemaal om de beurt, een kindermagazine en iets lekkers en een brief van de computer met een fotootje van iets als Simba de leeuw. Mijn zonen e-mail ik regelmatig, mijn zussen bellen me nog steeds ongeveer tweemaal per maand. Maar toch, dat heimweegevoel is iets waar ik elke dag mee opsta. Het is een onbeschrijfelijk soort schuldgevoel ook. Ik weet niet wat er in de toekomst gebeurt, maar mijn drang naar Holland is net zo groot als naar Australië.

FIENE KOOIJ

BEVALLINGEN

Na 81 jaar denk ik met heimwee terug aan de dagen na drie bevallingen in drie opeenvolgende jaren. De weelde aan geurige bloemen, ik ruik ze nog! Het kraambezoek, de kraamverpleegster die je tien dagen, ja toen lag je nog tien dagen in bed, verwende. Gelukzalige dagen die ik nooit vergeet! Na vijf jaar was 't kwartet compleet.

TINEKE L.

ZUS

Heimwee, voor ieder die er geen last van hebt, is het aanstellerij. Maar dat heimwee zo diep kan gaan, heb ik in mijn familie ondervonden. Mijn zus verhuisde van Utrecht naar Ede. Ze bakken overal brood. Na een jaar was ze ziek van heimwee. Haar mooie huis, een stuk bos achter in haar tuin, kon niet verhinderen dat ze ziek werd. Ook voor hun drie kinderen was het naar dat mama zo was. Ze heeft er echt alles aan gedaan: contact gezocht, proberen toch door te gaan, maar toen eindelijk haar man zei "dit kan niet meer" - en daar heb ik diep respect voor gehad, dat is echte liefde - werd het huis verkocht. Ze verhuisden terug naar het gebied wat zo vertrouwd was, Utrecht. Haar tuin was een klein plaatje, vol met bloemen en binnen een paar maanden was ze weer de moeder en vrouw en zus die ieder kende. Maar het meeste is me bij gebleven dat haar man toch de grootste beslissing heeft genomen, voor haar en zijn gezin. En daar word je helemaal stil van.

BREUL

THUISKOMEN

Eindelijk (h)erkenning. Ik, geboren Drent, woon al ruim dertig jaar in de Zaanstreek en voel me nog steeds niet verbonden met de streek. Mijn man is een geboren Zaankanter en wil beslist niet weg, ook al zeg ik dat ik na zijn pensioen hier weg wil. Er is nergens rust en stilte, overal drukte, om van de stank nog maar niet te spreken. Wanneer ik de provinciegrens met Drenthe passeer, heb ik een gevoel van thuiskomen. Nog steeds heb ik heimwee naar de bossen en heidevelden en begrijp niet wat iemand bekoort aan die afgemeten rechte ingepolderde weidelanden. Ook mijn kinderen wilden nooit verhuizen en nu wonen beide zoons in de stad Groningen en willen daar nooit meer weg, cynisch hè? Bedankt voor het artikel; ik ben blij dat ik niet de enige ben met heimwee.

CHRISTIEN PLEKKER

AFSTOFFEN

Wie wil niet terugkruipen in de warme, veilige buik van moeder de vrouw? Al was dat lang geleden, het gevoel dat het oproept, kent ieder mens wel. Nostalgie, weemoed, heimwee; het trekt regelmatig aan me, maar niet zoals velen die ik ken, die er kapot aan gaan of gegaan zijn. De plaats waar je geboren bent en opgegroeid bent in puin zien schieten door regeringstroepen en rebellen, terwijl je je 'veilig' waant, dat zal altijd in je geest blijven, het gaat nooit over. Als kind naar Nederland gekomen, omdat je ouders het verstandig vonden om het vaderland te verlaten, net zoals vele burgers, om een menswaardig bestaan hier op te bouwen. Je groeit hier op als kind, in een andere wereld, met die oude wereld in je hoofd. Je past je aan, je gaat naar school, je krijgt relaties, je maakt carrière, want dat wordt van je verlangd. En dan op zekere dag merk je dat je je oude gevoelens weggestopt hebt, net als een stoffige archiefkast, ergens op zolder. Door een onzichtbare hand werd ik geleid naar de zolder om uit te pakken en af te stoffen. Alle gevoelens kwamen los en ik was weer compleet, om het maar zo te zeggen. Ik ben een hele tijd bezig geweest met afstoffen, herlezen van mijn jeugdervaringen, opgedaan toen in mijn vaderland. En toen heb ik ze relatief schoon teruggeplaatst in het archiefkastje. Veel pijn kwam bovendrijven, maar ik wist dat het een plaats moest krijgen, om te koesteren en daaruit inspiratie proberen te halen. En nu vooral wel te genieten van die mooie momenten van toen.

D. VAN DER AA

WOELMUIZEN

Ik was een jaar of zeven en was met mijn ouders in Zuid-Frankrijk op vakantie. Rond onze vouwwagen zaten allemaal gaatjes in de grond. Toen ik nieuwsgierig aan mijn vader vroeg wat dat waren, vertelde hij me dat dat holletjes waren van kleine diertjes die woelmuizen heten. Bij de vraag hoe die er dan uitzagen zei hij dat hij ze ook alleen maar op de televisie had gezien en dat hij zich dat niet meer zo goed kon herinneren. Nieuwsgierig naar hoe het beestje eruit zag, heb ik oud stokbrood aan m'n moeder gevraagd en dat in een cirkel om het holletje gelegd. 's Nachts hoorde ik allerlei kleine pootjes schuifelen langs de tent en bedacht dat dat ze moesten zijn, maar durfde in het donker niet zo goed te gaan kijken. 's Morgens aan het ontbijt vroeg ik mijn vader waarom het diertje zijn brood niet overdag kwam halen. Mijn vader vertelde dat het waarschijnlijk nachtdiertjes waren en erg schuw zijn en dat ik er hoogstwaarschijnlijk nooit een zou zien. Zwaar beledigd omdat ik alleen maar aardig wilde zijn voor het dier heb ik niet opgegeven en ben elke dag bij het holletje gaan liggen met steeds weer hetzelfde cirkeltje broodkruimels. Mijn moeder bracht me zelfs drinken en eten omdat ik mijn missie niet wilde onderbreken. Die vakantie is ook alleen mijn rug bruin geworden. Maar het spreekwoord zegt: 'De aanhouder wint' en dit klopte: op een ochtend kwam mijn vader mij wakker maken en zei dat ik nu maar eens broodkruimels neer moest leggen. Hij had bij een ander holletje een eigenwijze woelmuis gezien en die kwam steeds met z'n kleine hoofdje naar boven. En inderdaad na een paar minuten kwam er een heel klein schattig hoofdje uit het holletje dat vliegensvlug een broodkruimeltje vastpakte en vervolgens weer spoorloos verdween. Dit was voor mij genoeg en ik kon na anderhalve week nog een week genieten van het zwembad en mijn vakantie. Het is inmiddels al meer dan vijftien jaar geleden, maar toen ik deze oproep zag, moest ik er meteen aan denken. Het was voor mij zo'n overwinning om dat beestje te zien en de blijdschap die ik voelde voel ik nog steeds bij de herinnering eraan.

ANNEKE BOSCH

KLUTS KWIJT

Ik heb wel eens heimwee naar die periode van de provo's, de demonstraties tegen alle kernwapens en de vakbondsacties in de tachtiger jaren. Er was toen een soort symbiose ontstaan in de maatschappij van saamhorigheid; weten waarvoor je toen knokte. Nu is de vereenzaming, individualisering, het alles-moet-kunnen-hersenspinsel, de verloedering van normen, waarden en de rede in de Nederlandse maatschappij binnengeslopen. Hard, koud en ongenadig! We schijnen met z'n allen de kluts kwijt te zijn geraakt. Van mij mag die tijd weer terugkomen.

JOYCE VAN DIEPEN

HERINNERINGEN

Bij het heimweeproject komen een paar zaken niet goed uit de verf, dat wil zeggen dat ze alleen onzichtbaar op de achtergrond huizen.

De werkelijkheid uit het verleden is weg, in Nederland veel radicaler dan in de buurlanden, naar wij van Fransen en Duitsers weten. Zij kunnen nog terug naar een vrij ongeschonden plaats uit hun verleden. Wijzelf kunnen in het land van onze jeugd meestal de weg niet meer vinden. In Zeist is het vroegere centrum rond Markt, Voorheuvel en Emmastraat nu een betonwoestijn, in Utrecht zijn het oude Stationsplein, het Leidscheveer en het Vredenburg uit mijn schooltijd bedekt door de tentakels van Hoog Catharijne. Walcheren is goeddeels onherkenbaar, hoewel hier en daar nog wat kernen gespaard zijn. Volgens een ons bekende architect is nog maar rond een kwart van de Nederlandse gebouwen ouder dan 50 jaar. We kunnen dus niet zonder een museumtentoonstelling in Haarlem over de vroegere wereld. Wijzelf besteden veel tijd aan foto's en films uit eigen jeugd: bekijken, scannen en restaureren. Ons museum.

Dus maar weemoedige herinneringen ophalen met jaarclubs, in reünies, met oude vrienden? Pas maar op, want juist het heimwee berust op geselecteerde herinneringen verweven met geselecteerde emoties, zonder dat die selectie bewust is. Dat is nu het kattenheimwee van Baudet: zeer persoonlijk, met tegenvallend gehalte aan écht gezamenlijke herinneringen, ook qua gevoelswaarde. Zo roept uitschreeuwen van heimwee naar plaatsen en gebeurtenissen soms bevreemding op bij anderen, zelfs wel eens conflicten. "Hoe kun je dát nu zeggen. Zo was het helemaal niet." Reünies zijn daarom het best als men de huidige illusie van vroegere echte banden maar laat bestaan en, badend in deze aangename weemoed, gezellig keuvelt.

Een museumtentoonstelling is daarom toch eigenlijk een mooie oplossing voor degenen met heimwee naar een wereld die niet meer bestaat, vanuit een wereld die de onze niet meer is. Bravo, mevrouw Baudet.

R.A.A. OLDEMAN EN W. OLDEMAN-HELDER