Felle discussie over wettelijk verbieden pedagogische tik

Verboden te slaan!

Een lastige discussie is het. Blijft het. Al jaren wordt eindeloos gepraat over de zogeheten pedagogische tik. 'Die zou verboden moeten worden', vindt een groeiende groep mensen. 'Moet kunnen', vindt daarentegen nog steeds zo'n 60 procent van de ouders, blijkt uit een recente peiling. Maar waar ligt dan precies de grens tussen wat nog pedagogisch verantwoord is en wat níet bij het uitdelen van een mep? Om de discussie niet voortdurend te hoeven voeren, wordt binnen de hulpverlening gepleit voor een wettelijk verbod op alle vormen van geweld.

                                                                                                          Illustratie:Dilys de Jong

ARNHEM - "Ik mag mijn ongehoorzame slaaf slaan. Mooi niet: afgeschaft in onze koloniën in 1863. Ik mag mijn ongehoorzame vrouw slaan. Ook niet: afgeschaft in Nederland in 1809. Ik mag mijn ongehoorzame hond slaan. Ook nee: afgeschaft in Nederland bij de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren in 1993. Ik mag mijn ongehoorzame kind slaan. Mooi wel... in Nederland anno 2003."

Met die woorden opende de Maastrichtse hoogleraar in de Rechten van het Kind prof. mr. Jan Willems het landelijk congres 'Het kan anders! Respectvol opvoeden is opvoeden zonder geweld', dat het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn met het Bureau Jeugdzorg Gelderland in Ede hield. Beide instellingen verklaarden zich bovendien voorstander van een basisvoorziening voor opvoedingsondersteuning voor elke ouder.

"We praten over álle vormen van geweld", zegt Gert van Harten, een van de organisatoren van het congres en hoofd Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Gelderland nog maar eens. "Dus ook die tik op de luier, want daar begint het mee. Een tik wordt in veel gevallen twee tikken en dan misschien eens een fikse klap op de blote billen, een klap in het gezicht. Weet u, wij zien in de praktijk verschrikkelijke dingen maar kunnen er vervolgens weinig mee."

"Zou zo'n wetswijziging er nu komen," vervolgt hij, "dan hebben wij iets in handen om ouders op aan te spreken. En natuurlijk gaat dit niet over die ouder die een enkel keertje, ten einde raad, en ook tot grote schrik van hem of haarzelf hopeloos uit zijn slof schiet. Maar we moeten ergens een keer een norm stellen", meent hij.

VN-Verdrag

Een norm die overigens in een groot aantal landen om ons heen al is opgenomen in de wet; Zweden, Noorwegen, Denemarken, Duitsland en Italië. "Zoiets zou trouwens ook rechtstreeks moeten voortvloeien uit het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Nederland krijgt er nu elke vijf jaar van langs van het VN-Comité dat op dat verdrag toeziet."

Voor de duidelijkheid: we praten hier over een wijziging in het Burgerlijk Wetboek. Ofwel over het opnemen van een bepaalde norm voor de samenleving. Daar staan geen sancties. Je kunt je natuurlijk afvragen of het zin heeft wanneer je zo'n wet niet kunt naleven of controleren.

"Dat is dus precies de reden waarom minister Donner van Justitie moeite heeft met ons voorstel. Hij ziet het vooralsnog als symboolwetgeving. Jammer", zegt Van Harten. "Sancties interesseren ons namelijk niet. Het is een bewustwordingsproces dat op gang moet komen. Maar het begin is er volgens mij al, wanneer je bedenkt dat de heftigheid waarmee gereageerd wordt op dit onderwerp de afgelopen jaren aanzienlijk is afgenomen.

Afgenomen? Laat het woord slaan of pedagogische tik vallen en de discussies laaien in alle hevigheid op. Een rondje collega's en vrienden leert bovendien dat veel ouders een klap soms gewoon effectief vinden: "Wat moet je dan als hij zich in de supermarkt dramatisch op de grond werpt omdat hij geen Bob de Bouwer-koekjes mag? De hele boel bij elkaar krijst en weigert verder te lopen. Dan kun je toch niet anders dan hem aan het armpje mee sleuren met een pak op de broek toe?"

En: "Je dacht toch niet dat ik 's morgens op mijn knieën voor mevrouw ging, omdat ze geen zin heeft om haar schoenen aan te trekken terwijl we nog tien minuten hebben om op school te komen? Dan moet ik zeker eerst een pedagogisch gesprek gaan voeren? Geloof me, dan geef je dus gewoon een zet of draai om de oren. Daar gaan ze echt niet dood van hoor."

Of deze: "Een pak slaag bij wet verbieden? Het moet niet gekker worden. Soft gedoe. Kijk eens naar de problemen in het onderwijs, openbaar vervoer of op straat. Een pak rammel op zijn tijd zou de jeugd misschien eens wat respect en discipline bijbrengen. Te beginnen bij voetbalvandalen en Marokkaanse reljongeren."

"Daar schrik ik dus enorm van", zegt Justine Pardoen, hoofdredactrice van Ouders Online (www.ouders.nl), een onafhankelijke website voor ouders. "Maar dergelijke reacties kwamen ook naar voren in onze peiling. Bijna 60 procent van 2.700 ondervraagde ouders vindt zogezegd dat een corrigerende tik mag wanneer andere middelen geen effect hebben. Dertig procent vindt gelukkig dat je kinderen nóoit mag slaan, maar nog altijd 3 procent is van mening dat slaan soms het beste opvoedingsmiddel is, ongeacht leeftijd."

Verkeerde voorbeeld

"Treurig", zegt Pardoen. "Juist wanneer je bedenkt dat elke mishandeling begint met die eerste aframmeling. Slaan helpt niet. Nooit. Je leert je kind hooguit dat een dergelijke manier van communiceren kennelijk normaal is. Met alle gevolgen van dien. Mensen die nu zeggen dat zo'n corrigerende klap moet kunnen, hebben vaak vroeger ook zo'n tik gekregen. En over Marokkaanse jongeren: misschien zou je het moeten omdraaien. In allochtone gezinnen wordt veel gemakkelijker geweld toegepast, dat is een probleem op zich. Die jongeren krijgen thuis het verkeerde voorbeeld."

De hoofdredactrice vergelijkt de discussie met het rijden door rood. "Iedereen weet dat dat niet mag. Het wordt in principe niet gedaan. Slechts in uitzonderlijke (nood)gevallen zal iemand er eens snel doorheen rijden. Naar die situatie moeten we toe. En zoals je natuurlijk ook niet bij elk stoplicht een politieagent kunt zetten, zo zal ook die ene pedagogische tik niet worden gecontroleerd."

Volgens haar zien veel ouders soms geen alternatief dan slaan. Er wordt wat afgeranseld in de pubertijd. "Gelukkig voelen de meesten zich oprecht beroerd als ze uit pure onmacht een keer over de schreef zijn gegaan. Dat is winst, maar als dat leidt tot een situatie waarin tien keer sorry wordt gezegd, zonder dat er iets verandert, doe je iets verkeerd. Overheid en samenleving zouden daarom dringend materiaal moeten ontwikkelen dat ouders alternatieven leert."

Professor Willems vindt dat het vanzelfsprekend moet worden dat mensen bij vragen en problemen met de opvoeding naar een hulpverlener stappen. Net zoals je voor een bult op je arm naar de huisarts gaat. Hulpverleners worden nu pas achteraf ingeschakeld. Als het al heel erg mis is gelopen. Dan is het vaak niet alleen te laat, het werkt ook stigmatiserend voor het kind.

Willems denkt aan het verstrekken van informatie bij loketten waar mensen allemáal terechtkomen. "Nu zijn het vooral de meer opgeleide ouders die kennis nemen van pedagogische informatie. Koppel het daarom aan basisvoorzieningen als de kinderbijslag, die je dan bijvoorbeeld op het consultatiebureau moet aanvragen. Richt groepjes van vaders en moeders op of verstrek, indien nodig zorg op maat." Het is volgens hem typisch Nederlands om dat als betuttelend te ervaren. "Zie het gewoon als preventie."

En Gert van Harten: "Als mensen een hond aanschaffen, doen ze toch ook een puppycursus? Het opvoeden van een kind vereist minstens dezelfde aandacht."

Wilt u reageren op dit artikel, klik dan hier