door Bart Mos AMSTERDAM - De gezamenlijke winkelbedrijven in Nederland zullen komend jaar massaal overschakelen op plastic flessen zonder statiegeld. Niet vrijwillig, maar gedwongen door de overheid. "Een milieuchaos dreigt", zegt Theo Roos, directeur van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel. Volgens hem is dat het gevolg van het gedram van minister Pronk (Milieu) om vast te houden aan de invoering van statiegeld op blikjes, kartonnetjes en kleine plastic flessen.

Terwijl minister Pronk met de introductie van 'blikjesstatiegeld' de berg zwerfafval hoopt terug te dringen, lijkt hij nu - in ieder geval op de korte termijn - het tegenovergestelde te bereiken. Indien bestaande milieuafspraken met ingang van komende januari wegvallen, zullen er winkels zijn die juist producten met milieubelastende verpakkingen zonder statiegeldregeling in hun assortiment gaan opnemen. Frisdrank in plastic flessen zonder statiegeld bijvoorbeeld, zijn in de landen om ons heen erg populair.

De verwachting is dat deze flessen daarom spoedig ook in ons land zullen opduiken. "Andere winkelbedrijven gaan dat voorbeeld hoogstwaarschijnlijk volgen uit concurrentieoverwegingen", voorspelt Roos.

Eind dit jaar lopen de huidige milieuafspraken tussen overheid en bedrijfsleven af. In dit zogeheten 'Convenant Verpakkingen' is onder meer geregeld dat winkels geen (nieuwe) milieubelastende verpakkingen zonder statiegeld in hun schappen aanbieden.

Het bedrijfsleven weigert een nieuw Convenant af te sluiten, zolang Pronk vasthoudt aan zijn statiegeldplan. Volgens de winkelbedrijven is statiegeld heffen op blikjes en kartonnetjes razend duur en zeer fraudegevoelig. Bovendien menen zij zelf een goedkoper en beter plan te hebben om het zwerfvuilprobleem aan te pakken.

Uit een NIPO-onderzoek in opdracht van de Stichting Nederland Schoon (SNS) blijkt dat hoge boetes zorgen voor minder zwerfafval in de bermen langs de Nederlandse wegen. Ook betere voorlichting en veel prullenbakken kunnen helpen de grote hoeveelheid rotzooi uit de bermen te weren. Van de ondervraagden vindt 77 procent dat zwerfafval in ons land het best kan worden bestreden met hoge boetes.

SNS noemt het opvallend dat statiegeld op verpakkingen nauwelijks invloed heeft op het wegwerpgedrag van de weggebruikers. Statiegeld heffen op blikjes en flesjes heeft weinig zin omdat het geen gedragsverandering teweegbrengt, aldus SNS. Jaarlijks gooien weggebruikers 100.000 ton afval uit de auto. Dat kost Rijkswaterstaat 15 miljoen gulden aan schoonmaakkosten.

Afgelopen zomer hield Rijkswaterstaat in Noord-Brabant een grootscheepse actie tegen rondslingerend afval langs de weg. De politie voerde een lik-op-stukbeleid om weggebruikers andere manieren aan te leren. Uit het NIPO-onderzoek bleek dat weinig automobilisten weten dat er een boete staat op het in de berm gooien van afval. Het wegwerpen van 'klein afval' zoals plastic bekertjes kost 150 gulden, voor het laten rondslingeren van vuilniszakken begint de boete bij 480 gulden.

Ongeveer de helft van de autorijders zegt wel eens afval in de berm te gooien. Vooral fruitafval verdwijnt uit het autoraampje. Daarnaast wordt veel afval naar buiten gegooid waarvan gedacht wordt dat het snel zal verteren, zoals kauwgom en sigarettenpeuken.

Een misvatting, aldus SNS, kauwgom heeft 20 tot 25 jaar nodig voordat het verteert en een sigarettenpeuk zonder filter ongeveer 2 jaar.

Volgend jaar wordt de actie tegen zwerfafval voortgezet in de Noordelijke provincies.

De minister heeft op zijn beurt gedreigd het statiegeldplan desnoods met wetgeving aan het bedrijfsleven op te leggen, indien het niet akkoord gaat met een vrijwillige afspraak.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 17 november 2001