DEN HAAG - Er is een doorbraak in de affaire rond het verontreinigde koeiengriepvaccin van de Duitse farmaciereus Bayer. Uit onderzoek van onderzoeksinstituut ID-Lelystad blijkt dat verontreinigde vaccins in 17% van de gevallen koeien wel degelijk ziek kunnen maken. Bayer heeft altijd het causaal verband ontkend tussen het besmette vaccin en zieke koeien.

"Dit is echt een doorbraak, hiermee slaan we een bres in de verdediging van Bayer. De onderste steen moet nu boven", aldus Jan Cees Vogelaar, voorzitter van de Stichting IBR/BVD Schade (SIS). "Bayer stelde immers steeds dat het gebruik van zeer licht vervuild IBR-vaccin nooit tot de door de boeren aangemelde gezondheidsproblemen kon hebben geleid. Die stelling is door dit onderzoek niet langer houdbaar."

Het onderzoek van ID-Lelystad zal door de veehouders aan de rechtbank worden overhandigd. Waarschijnlijk doet de rechter aan het eind van het jaar uitspraak.

Bayer laat in een reactie weten nog niet inhoudelijk op het onderzoek te kunnen reageren omdat ze het nog niet gezien hebben. "Er zijn inmiddels wel tien onderzoeken uitgevoerd naar aanleiding van deze zaak. In al die onderzoeken is er geen causaal verband aangetoond tussen het vaccin en de zieke dieren", aldus Bayer-woordvoerder Dominique Gevaert.

De affaire rond het koeiengriep (IBR) vaccin ontstond in 1999. Toen kregen veel boeren ineens te maken met onverklaarbaar doodzieke koeien. Het jaar daarvoor was op initiatief van de boeren zelf begonnen met een inentingsprogramma tegen IBR. Later bleek dat een aantal batches van het door Bayer vervaardigde vaccin was verontreinigd met virus Bovine Virus Diarree (bvd). Dat virus zorgt ervoor dat koeien heel erg ziek worden. "Ze sterven op een heel erg lullige manier; ze schijten zichzelf namelijk dood", aldus Vogelaar, die zelf ook melkveehouder is.

De eerste 11 gevaccineerde bedrijven met zieke dieren kregen meteen geld uitgekeerd van Bayer, maar daarna was het gebeurd. Het concern trok in twijfel of er wel een duidelijk verband was te leggen tussen het vaccin en de ziekteverschijnselen van de dieren. Immers, de koeien zouden ook ziek kunnen zijn geworden door bijvoorbeeld een slechte bedrijfsvoering. Wel gaf Bayer toe dat een aantal vaccins licht verontreinigd was geweest. Hoe de ontsmetting is ontstaan is echter nooit duidelijk geworden.

ID-Lelystad deed onderzoek bij 22 koeien, die verschillende doses vervuild vaccin kregen toegediend. "Een bvd-vrij rund heeft een kans van 17% dat het besmet raakt door een met bvd gecontamineerd vaccin", zegt onderzoeker Mart de Jong.

"Die 17% is een hoog percentage", aldus Vogelaar. "Laten we voor het gemak aannemen dat in ieder geval 5% van de 600.000 gevaccineerde koeien ziek is geworden. Dan heb je het al over 30.000 zieke dieren. En stel dat elk ziek dier er weer drie aansteekt, dan heb je het over nog veel meer."

Boerenorganisatie LTO-Nederland riep de boeren half 1999 op een inventarisatie te maken van de schade. Liefst 7000 gedupeerde veehouders meldden zich. Daarvan vielen er weer 3500 af waar het verband niet kon worden aangetoond. Van de resterende 3500 besloten uiteindelijk 750 veehouders door te gaan met de rechtszaak. "Veel boeren hadden er genoeg van en zijn eruit gestapt. Dat is heel begrijpelijk want ze zijn door een hel gegaan", aldus Vogelaar.

Vogelaar schat dat de schade op de 750 veehouderijen varieert van "enkele honderden guldens tot enkele tonnen per bedrijf." Wat de totale schadeclaim is kan Vogelaar niet zeggen. "Bayer kan in ieder geval een calamiteitenfonds aanleggen. De IBR-bestrijding alleen al kostte in Nederland ƒ50 miljoen. Met zo'n bedrag doe je het dus niet af."

Niet alleen de veehouders zijn gedupeerd door de IBR-affaire. Zo liep de Gezondheidsdienst voor Dieren, die verantwoordelijk is voor de dierziektebestrijdingsprogramma's, daardoor een miljoenenverlies op.

Ook de Nederlandse export wordt geraakt door de affaire. "De IBR-bestrijding in Nederland is faliekant geflopt", aldus Vogelaar. "Nederland heeft geen IBR-vrije status en Denemarken bijvoorbeeld wel. Dat we niet IBR-vrij zijn scheelt alleen aan export van genetisch fokmateriaal zoals embryo's en sperma al ƒ21 miljoen op jaarbasis."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 6 september 2001