Saul Zaentz maakte toch weer een wereldsucces

De lijdensweg van 'The English patient'

door HENK TEN BERGE

Echt mooie films komen meestal maar moeizaam tot stand. Studiobazen en financiers in Hollywood zijn bekwame rekenmeesters, maar blinken zelden uit in goede smaak en artistiek gevoel. Van experimenten houden ze al helemaal niet. Ze denken zo op safe te spelen maar vergissen zich soms deerlijk. Saul Zaentz, die 'The English patient' produceerde maakten, kan ervan meepraten. Zijn huidige triomf was eerst een lijdensweg. De titel was heel toepasselijk.

Saul Zaentz (71) is een eigenzinnig buitenbeentje in de droomfabriek Hollywood en gaat door voor een van de laatste onafhankelijke filmmakers. Hij woont en werkt ook bewust niet in Los Angeles of Beverly Hills, maar in San Francisco. "Ver van dat gekkenhuis." Al zijn producties zijn vooral gevechten geweest tegen vooroordelen en angst en bedelpartijen op de financiering rond te krijgen. Wanneer de films eenmaal in de bioscoop draaiden, bleek hij een miljoenenpubliek te raken, werd hij overladen met Oscars en riepen ze in Hollywood schijnheilig dat ze het allemaal wel hadden voorspeld.

'One flew over the cuckoo's nest' was zijn eerste wereldsucces waaraan aanvankelijk in Amerika niemand durfde meedoen omdat het onderwerp als toneelstuk op Broadway was geflopt. 'In de ban van de ring' en 'The unbearable lightness of being' pronken ook op zijn erelijst. 'Amadeus' was ook zijn staaltje. Een film over Mozart? Of-ie gek was geworden. Daar komt toch geen hond naar kijken, was de algemene reactie van 'deskundigen' die er geen cent in wilden steken. Saul Zaentz zette koppig door en de wereld weet wat een mooie film en wat een succes 'Amadeus' is geworden.

De geschiedenis heeft zich nu voor de zoveelste keer herhaald met 'The English patient'. De filosofie van Zaentz luidt: "Omring je met mensen die niet alleen knap en professioneel zijn, maar die ook nog bezeten kunnen zijn van een idee. Dat was nu ook weer mijn redding. Die helpen me knokken. Toen ik mijn cast rond had, wilde geen niemand me geld verstrekken. Dat vonden ze een rolbezetting van niks. Niet genoeg beroemde namen en dat soort gezeur.
Maar Kristin Scott Thomas, Juliette Binoche, Ralph Fiennes en Willem Dafoe waren bezeten van het verhaal en wilden dat per se met mij op het doek brengen."

"We zijn dus begonnen met een klein budget, maar na een maand was het op. Zaten we in de woestijn en er was geen dollar los te peuteren voor 'die krankzinnige onderneming' van me. We hebben zes weken werkeloos stil gelegen, maar niemand is opgestapt. De acteurs, regisseur Anthony Minghella, de crew... ze hebben zonder mopperen gewacht zagen in die periode af van salaris en betaalden zelf hun verblijfkosten. Kristin Scott Thomas verwoordde het heel mooi. 'Saul', zei ze. 'We zijn gek van het verhaal en we willen allemaal de beste film aller tijden maken. We voelen dat zoiets hier in zit.' Die trouw ontroerde me hevig."

"We kregen onverwacht steun van illustere figuren. Milos Forman, die de film graag had willen maken omdat hij gefascineerd was door de karakters, deed een oproep in een vakblad. Sydney Pollack, die al eens had uitgeroepen 'Waarom krijg ik nooit zo'n schitterend script?', begon te lobbyen. De mensen van de productiemaatschappij Miramax gingen op die uitdagingen in en namen alle financiële zorgen van me over."

Ze zullen daar geen spijt van hebben. 'The English patient' maakt een triomftocht over de wereld en lijkt de grote winnaar te worden tijdens de Oscar-uitreiking. Saul Zaentz zal het glimlachend aanzien en de felicitaties met de nodige scepsis aanvaarden. Hij moet stalen zenuwen hebben. We spraken elkaar in Londen bij de allereerste projectie van de film die toen, nog nat bijna, net uit het laboratorium kwam. Ook de acteurs zagen hem voor het eerst voltooid. Nog geen sterveling had 'm gezien en er was dus nog geen enkele reactie. Naar veel landen, waaronder Nederland, was 'The english patient' op dat moment nog niet eens verkocht! Zaentz en zijn mensen praatten er enthousiast over, maar ook doodnerveus. Zou het dit keer net zo goed komen als met Amadeus?

"Als je veertig jaar in die wereld meeloopt, moet je tegen die spanningen en problemen kunnen, maar echt wennen doet het nooit. Ik ben oorspronkelijk muziekuitgever en dat bedrijf heb ik altijd als basis gehouden. Echt paniek is er dus nooit geweest. En als de wanhoop toch eens dreigde, maakte ik bij wijze van therapie van mezelf mijn beste en meest kritische klant: dan draaide ik dag en nacht muziek en speelde ik mijn films weer af. En na een etmaal was ik weer overtuigd en zei ik tegen mezelf: Ouwe jongen, je kan het. Geen paniek dus."

Publicatie 13 maart 1997

  • Juliette Binoche in een scène uit 'The English Patient'