AMSTERDAM - Lodewijk de Waal is een tevreden man. Na jaren van strijd ziet de FNV-voorzitter eindelijk volledige openbaarheid van topinkomens in zicht komen. "Het wordt steeds duidelijker dat de werkgevers wat dit betreft een achterhoedegevecht voeren. Openbaarheid betekent meer controle en dat komt de betrokkenheid van werknemers bij hun bedrijf ten goede."

Lodewijk deWaal ...achter- hoede- gevecht werkgevers ... (Foto: De Telegraaf)

Aanstaande woensdag en donderdag behandelt de Tweede Kamer een wetsvoorstel van GroenLinks om alle topinkomens in het bedrijfsleven openbaar te maken. Het kan een historisch moment in de Nederlandse arbeidsverhoudingen worden. Geen enkel land in de wereld gaat zover als GroenLinks wil, zelfs de Verenigde Staten niet.

Het gaat om een wijziging van de Wet op de Ondernemingsraden, waarmee de or het recht op informatie moet krijgen over alle lonen en arbeidsvoorwaarden van topmanagers in een bedrijf. Directeuren en toezichthouders moeten exact aangeven wat ze verdienen en wat hun arbeidsvoorwaarden zijn. De inkomens van alle andere managers die niet onder een cao vallen, moeten 'anoniem' via zogenoemde functiegroepen in kaart worden gebracht.

Een Kamermeerderheid dreigt het voorstel te steunen, met name omdat de PvdA er plotseling oren naar heeft. Eind vorig jaar stond GroenLinks in de Tweede Kamer nog nagenoeg alleen in zijn wens voor een openbaarheidsrevolutie.

De werkgevers staan op hun achterste benen. Zij voelen zich overvallen door het wetsvoorstel zo vlak na de vaststelling van de Wet Openbaarheid Inkomens voor beursgenoteerde ondernemingen vorige week. VNO-NCW en MKB-Nederland dachten dat ze voorlopig van de pijnlijke topinkomensdiscussie waren verlost.

Beide werkgeverskoepels hadden liever via de geijkte polderkanalen naar een oplossing gezocht. Bijvoorbeeld via een aanbeveling van de Stichting van de Arbeid, wetgeving zou dan niet nodig zijn. Een aanbeveling is minder verstrekkend en kan zich rustig in de praktijk bewijzen. De Waal vindt echter dat de werkgevers deze kans hebben verspeeld. "Tien jaar lang heeft de FNV hierover zonder resultaat bij de werkgevers aan de bel getrokken. Ze krijgen anno 2002 geen nieuwe kans; met wetgeving kunnen wij heel goed leven. Het goedpraten van inkomensverschillen vanuit de Angelsaksische traditie strookt nu eenmaal niet met hun geheimzinnigheid als om openheid wordt gevraagd. De tijd dat het bij loondebatten alleen over Jan met de pet gaat is voorbij, Jan met de hoge hoed is nu ook aan de beurt." De Waal doelt hier mede op het initiatiefrecht dat GroenLinks aan de or wil geven om vat te krijgen op het inkomensbeleid binnen ondernemingen.

Eindelijk weer eens een klassiek onderwerp om je als vakbeweging op te profileren? "Onzin, het gaat gewoon om eerlijk delen", zegt De Waal, "openbaarheid van inkomens betekent in feite dat het schaamtegevoel bij topmanagers weer wordt aangesproken en zij grote inkomensverschillen binnen hun onderneming motiveren."

Opvallend is verder dat het wetsvoorstel zich ook uitstrekt tot bedrijven die op de grens opereren van overheid en markt, zoals ziekenhuizen, universiteiten, zorginstellingen en woningbouwcorporaties. Naar schatting zouden ruim 11.000 bedrijven met meer dan 50 werknemers én een ondernemingsraad hun deuren en ramen moeten opengooien als GroenLinks zijn zin krijgt.

MKB-Nederland waarschuwt dat vooral familiebedrijven de dupe zullen worden. De specifieke arbeidsverhoudingen in deze bedrijven zouden door de verregaande openbaarheid op 'oneigenlijke wijze' onder druk komen te staan. Ook wordt gewezen op de ingewikkelde mix van inkomsten uit arbeid en vermogen bij een directeur-grootaandeelhouder.

De Waal erkent deze kritiek ten dele. "Het is waar dat de achterban van MKB-Nederland het slachtoffer is van de inhaligheid bij de aanhang van grote broer VNO-NCW. Toch maakt dat niet echt iets uit, want familiebedrijven hebben toch ook niets te verbergen?"

Socioloog Jelle Visser van de Universiteit van Amsterdam ziet wel degelijk een probleem. "Vooral als het economisch minder gaat. Leg dan maar eens als directeur-grootaandeelhouder grote loonverschillen uit.

Dat speelt vooral in de kleine familiebedrijven. In dat opzicht strekt het voorstel zich te ver uit." Volgens Visser hadden VNO-NCW en MKB-Nederland zich veel ellende kunnen besparen als ze zelf het initiatief hadden genomen. "Maar ja, Jacques Schraven (voorzitter VNO-NCW, red.) heeft zijn achterban op dit dossier niet in de hand. Met name bij de grote ondernemers is zijn positie hiervoor te zwak. Toch is dat een gemiste kans in de polder."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 16 april 2002