Thomas Erdbrink TEHERAN - Ruud Lubbers noemt zichzelf graag 'Hoge Commissaris van de Terugkeerders' in plaats van 'de Vluchtelingen', zo verklaarde hij het afgelopen weekeinde in Iran. De oud-premier, tegenwoordig in dienst van de Verenigde Naties, kwam de circa twee miljoen Afghaanse vluchtelingen in dat land melden dat ze veilig kunnen terugkeren naar hun geboorteland. Maar de meeste Afghanen gaan er liever met vakantie.

Ruud Lubbers noemt zichzelf graag 'Hoge Commissaris van de Terugkeerders' in plaats van 'de Vluchtelingen', zo verklaarde hij het afgelopen weekeinde in Iran. De oud-premier, tegenwoordig in dienst van de Verenigde Naties, kwam de circa twee miljoen Afghaanse vluchtelingen in dat land melden dat ze veilig kunnen terugkeren naar hun geboorteland. Maar de meeste Afghanen gaan er liever met vakantie. (Foto: EPA)

Aanleiding voor Lubbers' bezoek is een afspraak tussen de Iraanse overheid, de VN-vluchtelingenorganisatie en de Afghaanse interim-regering dat dit jaar minimaal 400.000 vluchtelingen Iran vrijwillig verlaten. Middels een uitgebreid VN-programma worden de ontheemden naar hun thuisland gebracht. De vluchtelingen, van wie er sommigen al meer dan 20 jaar in Iran wonen, krijgen gratis transport, voedsel en geld als ze teruggaan naar Afghanistan.

Voor de poorten van het registratiecentrum in het zuiden van de Iraanse hoofdstad Teheran is het dan ook een drukte van belang. De enige soldaat bij de ingang moet het opnemen tegen honderden mannen die zich willen opgeven voor een enkele reis Afghanistan. Dankzij zijn lange wapenstok weet hij de menigte in toom te houden.

Sjakér (16) heeft een jaar door Iran gezworven en wil nu weer naar huis. "Ik wil naar school", zegt hij plechtig. De meeste van zijn landgenoten willen eerst poolshoogte nemen in hun geboorteland. "Ik heb hier werk, daar niet. Het VN-programma is een goedkope manier om mijn ouders te bezoeken", verklapt Farough (21). Zijn gezicht is verbrand door een bomexplosie. Lubbers kan volgens Farough wel zeggen dat het veilig is in Afghanistan, maar hoe zeker is dat? "Er wordt nog steeds gevochten en er zijn aanslagen. Ik ga een kijkje nemen, maar als het niets is ben ik zo weer terug", zegt de Afghaan.

De Iraanse regering heeft begrepen dat de enkeltjes van het VN-reisbureau geen garantie zijn voor een permanente terugkeer van de vluchtelingen. Gisteren verklaarde een hoge ambtenaar dat er diverse Afghanen bij de grens zijn opgepakt die onlangs waren teruggegaan. "Als het VN-programma zo uitwerkt, wordt het niets", aldus de ambtenaar. Iran is 20 jaar lang zeer gastvrij geweest voor de honderdduizenden gevluchte Afghanen, maar nu is de koek op. De afgelopen tijd heeft de overheid geprobeerd de vluchtelingen te dwingen het land te verlaten, maar door de lange, moeilijk te bewaken grens met Afghanistan kwamen de meesten weer terug.

Volgens een woordvoerder van de VN-vluchtelingenorganisatie zijn er geen bewijzen dat de Afghanen op hun kosten heen en weer reizen tussen Iran en Afghanistan. "Iran heeft een visumplicht voor Afghanen ingevoerd, dus het is moeilijker om de grens over te steken", zegt de woordvoerder.

Voorlopig hebben de Afghanen echter meer moeite náár hun land te gaan. Iedere dag weer moeten grote groepen wachten op de gratis busreis richting grens. Degenen die vandaag wel een kaartje hebben weten te bemachtigen leunen tevreden tegen grote juten zakken met hun bezittingen. Buiten de poorten wachten de mokkende achterblijvers hun kans af.

Abbas (23) stapt teleurgesteld in een taxi. "Morgen probeer ik het weer: ik ben best benieuwd hoe het thuis is."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 16 april 2002