HILVERSUM - Endemol Nederland maakte gisteren haar reorganisatieplan bekend. Van de bijna 800 fulltime arbeidsplaatsen moeten er 270 verdwijnen. Internationaal gezien is het entertainmentconcern echter nog steeds niet te stuiten. Na Europa, Australië, Noord- en Zuid-Amerika worden nu voorzichtig de eerste stappen op Aziatische bodem gezet.

En hoewel hij zich meer op het bedenken van nieuwe programma's heeft gestort en minder druk is met leiding geven, is John de Mol (46) nog steeds hét gezicht van het bedrijf. Op de tv-beurs MIPTV, deze week in het Zuid-Franse Cannes, staat hij voor een belangrijk deel zelf potentiële klanten te woord, vaak tot in de kleine uurtjes. "Ik werk veel en of dat nu zeventig, tachtig, negentig of honderd uur per week is, laat ik even buiten beschouwing. Als ik iets leuk vind, heb ik niet het idee dat ik werk", zegt John de Mol.

Als een echte verrassing kwam de sanering niet. Al langer was duidelijk dat er iets moest gebeuren bij Endemol Nederland. Dat de reorganisatie zo ingrijpend zou zijn, werd echter niet verwacht. Eenderde van de banen verdwijnt bij het bedrijf, dat tot augustus vorig jaar opereerde onder de namen Joop van den Ende Producties en John de Mol Produkties. De Mol ontvangt zijn gasten nog eventjes in het imposante hoofdkantoor aan de rand van Hilversum, het 'ijspaleis' van architect Richard Meier. Terwijl de Nederlandse organisatie moet inkrimpen, betrekt de overkoepelende holding binnenkort het voormalige NCRV-pand aan de Vaartweg in de mediastad, om de doodeenvoudige reden dat het huidige onderkomen te klein is geworden voor de alsmaar groeiende internationale organisatie.

Is dat niet tegenstrijdig, inkrimpen aan de ene kant, uitbreiden aan de andere?

"Dat lijkt misschien zo, maar dat is het niet. Internationaal gezien gaat het gewoon erg goed, in eigen land even minder."

Waarom gaat het plotseling zo slecht?

"Dat is te wijten aan een paar ontwikkelingen. Voor een deel moeten we de hand in eigen boezem steken en voor een ander deel spelen de marktontwikkelingen een belangrijke rol. Het probleem bij televisie is dat als de markt explodeert, zoals de afgelopen jaren, je al snel te maken hebt met een tekort aan mensen, het is arbeidsintensieve business. Televisie is geen dropjesfabriek waar je even de lopende band wat langer kan laten doordraaien. Goede programmamakers zijn dun gezaaid en dan krijg je nog een keer het probleem dat goede programmamakers niet altijd goede managers zijn. Dat heeft Endemol Nederland parten gespeeld. En Nederland heeft te veel zenders, waardoor de reclamegulden in te veel kleine stukjes moet worden verdeeld. Dat heeft tot gevolg dat de zenders steeds minder geld kunnen uitgeven. Daarbij komen nog de gevolgen van 11 september en de algehele recessie."

Dick van der Graaf, directeur van de Holland Media Groep (RTL 4, 5 en Yorin), komt niet de verplichtingen na van het tienjarige volumecontract dat Endemol en HMG hebben gesloten. Hij bestelt te weinig programma's en heeft dat al herhaaldelijk via de pers laten weten. Ook een reden voor de malaise?

"Natuurlijk speelt dat een beetje mee, maar ik wil niet hetzelfde doen als anderen en met mijn klanten communiceren via de media. Ik voel er weinig voor om nu via De Telegraaf met Van der Graaf te praten. Laat ik dit zeggen: ik denk dat HMG niet minder besteedt dan ze moet besteden vanwege de marktontwikkelingen. Het heeft er meer mee te maken dat Dick van der Graaf graag producties in eigen huis wil maken in plaats van ze bij ons te bestellen. Maar hij zit wel vast aan het contract dat een van zijn voorgangers heeft getekend."

Contract is contract?

"Dat vind ik wel, maar ik vind ook dat wij van onze kant enige flexibiliteit moeten hebben ten aanzien van het feit dat de markt verandert. We vullen de laatste jaren steeds meer zendtijd voor hetzelfde geld en ik ben van mening dat wij in onze flexibiliteit heel ver zijn gegaan om HMG niet het vel over de oren te trekken. Van der Graaf is kennelijk van mening dat wij daar nog niet ver genoeg in zijn gegaan."

Eerst met HMG ruzie om Sport aan Tafel, daarna de affaire rond Marc Klein Essink en Trauma 24/7. Is het niet raar om met je beste klant twee keer in korte tijd voor de rechter te staan?

"Ja en nee. Het is een gevolg van een aantal ontwikkelingen, soms kun je zaken niet aan de ronde tafel oplossen. Ik heb onze relatie al eerder vergeleken met een stoplicht; soms is het groen, dan weer oranje, soms rood."

Het is nu donkeroranje?

Lachend: "Nou, zeg maar lichtrood."

Speelt het mislukken van Star Academy daarbij een rol?

"Nee, want eigenlijk waren we het wat de inhoud betreft wel eens. Het was een goed programma dat zich op de verkeerde doelgroep richtte. De mensen in huis waren iets te oud, achteraf gezien. Vorig jaar waren de deelnemers jonger en werden idolen bij kijkers van dezelfde leeftijd, dat is nu niet gebeurd."

De laatste tijd gaan wel steeds meer stemmen op dat reality-tv dood is.

"Big Brother begon twee, drie jaar geleden en dat hebben we reality genoemd. Daarna zijn er een of twee spin-offs gekomen die redelijk succesvol waren, waardoor al snel een soort euforie heerste. Elke zender, elke producent dacht plotseling succes te kunnen hebben door even wat mensen bij elkaar te zetten en dat dan uit te zenden. Dat is dus niet zo. Het is een genre net als alle andere genres en zal nooit meer verdwijnen. De echte nieuwe grote dingen komen uit een andere hoek, waar niemand op had gerekend en waar de eerste reactie weer zal zijn 'dat kan niks zijn, want het is onbekend'."

En de nieuwe klapper wordt?

"Dat weet ik niet. We werken nu aan een paar dingen waarvan ik denk dat het een succes zal worden, zonder dat ze nou dezelfde impact hebben als Big Brother. We hebben nu een proefaflevering gemaakt van Heartbeat, dat is een combinatie van Big Brother en een quiz. Een deelnemer zit alleen in een afgesloten ruimte, aangesloten op een hartmonitor. Hij of zij moet vervolgens vragen beantwoorden en mag daarbij via de telefoon de hele wereld bellen om het antwoord te weten te komen. Het interessante van de formule is dat een hartmeter bepaalt hoeveel tijd je krijgt. Per vraag krijgen mannen 400 hartslagen, vrouwen 450 hartslagen. Hoe meer stress je ontwikkelt, hoe sneller je hart gaat kloppen, hoe sneller je tijd weg tikt. Je ziet mensen steeds drukker worden met twee telefoons in hun handen en de hartmeter bonkt steeds harder. We hebben het aangeboden aan de AVRO en die zijn laaiend enthousiast. Ik zou het willen omschrijven als het Twee voor Twaalf van de nieuwe eeuw. In Portugal zijn we inmiddels begonnen met The Master Plan, waarbij twee mensen een jaar lang worden aangestuurd door een soort van opperwezen, dat enkel per sms-bericht opdrachten geeft, of juist bepaalde dingen verbiedt. De kijkcijfers vielen in het begin een beetje tegen, maar de laatste weken zijn we door het dak heengegaan. The Master Plan is weer een nieuwe mengeling van reality en fictie. Het is een soort van karaktermetamorfose. We kennen allemaal die programma's waarbij je een andere bril, een ander kapsel of nieuwe make-up krijgt, je uiterlijk ondergaat een verandering. Bij The Master Plan gaat het juist om het innerlijk. De mensen worden continu uitgedaagd op de zwakke en minder sterke kanten van hun karakter. SBS6 heeft in Nederland een optie op dit programma."

Op het gevaar af persoonlijkheden te veranderen?

"Nee, ik geloof niet dat je van mensen op een bepaalde leeftijd de persoonlijkheid kunt veranderen. Je kunt ze wel verbeteren door te laten zien wat de nare trekjes zijn van iemand."

En dan is er nog het plan van een show rond een helderziende. Wordt dat wat?

"Hmm, ik denk het wel. Ik denk dat veel mensen in de tijd waarin wij nu leven daar wel iets mee hebben, we zijn met RTL4 aan het kijken wat de mogelijkheden zijn. En we komen met een nieuw dating-programma. We brengen mensen bij elkaar, maar laten bij de daadwerkelijke ontmoeting de deelnemers vertegenwoordigen door acteurs, die via een oortelefoon van de kandidaten te horen krijgen wat ze moeten doen. Wij maken wel eens de grap dat dit ideaal is voor verlegen mensen. Je zegt veel gemakkelijker 'leg je hand eens voorzichtig op haar knie' dan dat je het zelf daadwerkelijk zou doen, want jij zit veilig in je hokje mee te kijken. Zie het vooral als een programma met een knipoog, heel iets anders dan bijvoorbeeld het bloedserieuze Partner Gezocht."

Hoe ziet de televisie er over vijf jaar uit?

"Ik denk dat televisie over een paar jaar voor een belangrijk deel hetzelfde zal zijn als nu, omdat we het gewoon fijn vinden om zonder decoders en andere kastjes onderuit gezakt op de bank met een zak chips naar amusement te kijken. En mensen vinden het prettig om een programma te zien waarover ze de volgende dag op straat of op het werk met anderen kunnen praten, er treedt een bepaalde mate van sociale binding op. Daarnaast komt er een nieuwe richting televisie met een veel hoger interactief gehalte dan we nu kennen en daarbij bestaat de doelgroep vooral uit mensen die nu tussen de 10 en 20 jaar oud zijn. Ik ga wel eens met mijn zoon uit eten en op het moment dat ik vraag 'waarom zit jij steeds met je hand onder de tafel?' heeft hij al drie sms-jes verstuurd. Ik geloof heilig in de derde generatie mobiele telefoons en digitale breedband via internet. Dat wordt een revolutie waarvan wij de omvang niet kunnen inschatten. Als straks de eerste bewijzen komen wat je daarmee kunt, krijgen we een enorme omslag. Na de internethype zitten we nu in de tijd dat iedereen naar de andere kant doorslaat en denkt dat het niks wordt. Mijn filosofie is dat we nu aan het begin staan van de realiteit en die zal veel positiever zijn dan veel mensen op dit moment geloven. Als je straks bijvoorbeeld als nieuwe klant van de ING de dienst krijgt aangeboden dat je wekelijks op je telefoonbeeldscherm alle doelpunten van de Eredivisie voorbij ziet komen, is dat voor jou misschien een reden om klant van die bank te worden. Je kunt via mobiel en internet 1 tegen 100 spelen, op elk moment van de dag. Je kan een dieet volgen en je hele dag laten plannen door een leverancier. Als je straks een huis koopt, belt de makelaar op en laat je via de telefoon eerst de keuken en de woonkamer zien voordat je besluit echt naar dat huis te gaan kijken."

Endemol ontwikkelt 'content', zeg maar programma's, voor mobiele telefoons vooral in opdracht van eigenaar en telecom-reus Telefónica. Hoe zit het met de steeds vaker opduikende geruchten dat Telefónica van Endemol af wil?

"Nou, ik heb alweer een paar weken niets gehoord", zucht De Mol. "Weet je, soms kun je geruchten traceren, in dit geval lukt me dat niet echt. Er zijn met Bertelsmann gesprekken geweest over een mogelijke samenwerking, die voerden we ook vóór de overname door Telefónica en nu nog steeds. Die gesprekken zijn nooit opgehouden en die voeren we met bijna iedereen. Je zou eens bij Telefónica moeten gaan luisteren hoe belangrijk zij ons vinden voor de toekomst als leverancier van programma's voor nieuwe mobiele diensten. Ik zeg uit de grond van mijn hart dat de president-directeur van Telefónica voorzitter is van de Endemol-fanclub. Als wij straks één formule bedenken waardoor mensen een UMTS-telefoon willen hebben, is dat van niet te schatten waarde voor Telefónica, dan zou er wel eens van miljarden sprake kunnen zijn. Ik sprak laatst in Spanje een vrouw van een jaar of 65 die enkel en alleen heeft geleerd hoe ze sms-berichten kan sturen, omdat ze dan kon meestemmen bij de Spaanse versie van Star Academy. Waaruit weer blijkt dat televisie een medium is dat heel nauw verbonden is én blijft met nieuwe media. Ik zie Endemol straks niet meer als een traditionele tv-producent, maar als een multi-platform content provider die op allerlei terreinen diensten aanbiedt. Enig nadeel is dan dat onze visitekaartjes twee keer zo groot worden zodat die hele naam erop past, of nog beter, dan delen we visitekaartjes-cd-roms uit."

In eigen land mag Endemol dan weliswaar in zwaar weer terecht zijn gekomen, de internationale opmars van het bedrijf lijkt niet meer te stuiten. Na Europa volgden filialen in Australië, Noord- en Zuid-Amerika en nu lijkt Azië aan de beurt te zijn. Naar verluidt is voorzichtig een eerste voet op Japanse bodem gezet?

"Dat klopt. Maar niet alleen Japan is op dit moment interessant, we denken nu ook aan landen als China en Rusland. Zeker China is een gigantische markt. Als je een deal sluit met Shanghai TV, dat is een lokaal station, heb je een bereik van 180 miljoen mensen. Dat relativeert even de getallen waar we hier mee bezig zijn."

Zelfs zus Linda zei laatst dat ze zich verbaast over het feit hoe hard broerlief werkt. Wordt het niet langzaam tijd om een tandje minder hard te gaan?

"Laat ik voorop stellen dat het een beetje wordt overdreven, die nuance wil ik aanbrengen. Okay, ik werk veel en of dat nu zeventig, tachtig, negentig of honderd uur per week zijn, laat ik even buiten beschouwing. Als ik iets leuk vind, heb ik niet het 'idee dat ik werk. Ik heb een prima dag wanneer ik op zaterdag met een paar mensen bij mij thuis zit te brainstormen en 's middags om vier uur ligt er een prachtidee. Dat was anders toen we nog beursgenoteerd waren. Toen was ik het merendeel van mijn tijd kwijt aan het lullen met financieel analisten en bij alles wat ik deed moest denken 'wat betekent dit voor de koers?'. Nu ben ik weer met mijn echte vak bezig en dat is het ontwikkelen van goeie ideeën."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 13 april 2002