AMSTERDAM - De Telegraaf start vandaag een reeks artikelen speciaal gericht op de Tweede-Kamerverkiezingen van 15 mei. De komende weken krijgen de lezers van De Telegraaf onder meer exclusieve columns van en interviews met lijsttrekkers van de belangrijkste partijen gepresenteerd, terwijl eveneens een kiezerspanel wordt gevolgd over actuele politieke thema's.

De aftrap wordt gegeven door een groot onderzoek dat deze krant heeft laten houden naar de populariteit van de lijsttrekkers Ad Melkert (PvdA), Hans Dijkstal (VVD), Jan Peter Balkenende (CDA) en nieuwkomer Pim Fortuyn, die zijn eigen lijst aanvoert. Gekozen is voor deze vier lijsttrekkers omdat zij zullen uitmaken wie ons land straks als premier gaat leiden. Opvallend is verder dat zij allen voor het eerst in hun loopbaan landelijk lijsttrekker zijn. Vandaag de resultaten van een representatieve peiling onder de Nederlandse bevolking, uitgevoerd door bureau MarketResponse.

Een tweedehands auto kopen de kiezers het liefst bij Jan Peter Balkenende. De CDA-leider mag ook op hun kinderen passen. Niet voor niets lanceerde Balkenende onlangs de kreet 'Een echte vent durft papa te zijn'. De slogan is kennelijk aangeslagen bij de Nederlanders.

Tijdens de vakantie van de Nederlanders is Balkenende ook veruit de favoriet om het huis in de gaten te houden en de planten water te geven. Maar helaas voor de 45-jarige politicus wordt hij niet echt als een gezellige vakantiemaat gezien. Veel Nederlandse kiezers nemen liever Hans Dijkstal mee met de caravan.

Ook als gast op het kerstdiner is Balkenende niet erg populair. Datzelfde geldt voor Ad Melkert, met wie slechts 15% een kalkoen wil verorberen. Hij kan beter als hobbykok in de keuken blijven. Trouwens, Melkert is helemaal niet erg 'gewild' voor allerlei typische gezinszaken. Bij de PvdA-leider wil slechts een krappe eenvijfde van de kiezers een tweedehandsje kopen en bij Dijkstal iets meer (22%). Ook wordt Melkert niet bepaald gezien als de ideale babysit, laat staan dat de Nederlanders met hem naar de Costa Brava zouden willen.

Dijkstal scoort bij al deze huishoudelijke klussen zeker niet slecht. Hij wordt gezien als een redelijke kinderoppas (24%), een graag geziene gast op het kerstdiner (23%) en mag met 22% mee op vakantie. Bijna eenvijfde ziet in hem ook de ideale persoon om op het huis te passen en de planten te verzorgen.

In schrille tegenstelling tot Dijkstal en Balkenende en in mindere mate Melkert willen de kiezers Pim Fortuyn buiten de deur houden. Slechts 8% wil hem op de kinderen laten passen en maar 11% zou hem tijdens de vakantie de woning in de gaten laten houden en de planten water laten geven. Met ongeveer 12% mag Fortuyn mee naar de camping. De enige hoge score voor Fortuyn is dat 25% hem een keer wil uitnodigen voor het kerstdiner. Hij wordt gezien als een gast met wie je een avondje een hoop lol kunt hebben. Als autoverkoper zou Fortuyn bijzonder weinig klanten hebben, slechts 6% wil bij hem een occasion aanschaffen.

De vier lijsttrekkers staan er dus gekleurd op bij de kiezers. Dijkstal en Melkert lopen al heel wat jaren mee in Den Haag, Balkenende wat minder lang en Fortuyn heeft sinds kort wat politieke ervaring in Rotterdam. In dit tijdperk van grote media-aandacht is het voor hen zaak om beter dan ooit voor de dag te komen. Daarbij spelen niet alleen politieke en bestuurlijke kwaliteiten een rol, maar ook persoonlijke vaardigheden en simpelweg de vraag of een lijsttrekker 'goed overkomt'. Uiteindelijk zal de lijsttrekker van de partij die als grootste uit de stembus komt, het voortouw kunnen nemen bij de formatie van een nieuw kabinet en vervolgens de premier leveren.

Maar welke lijsttrekker is in de ogen van de Nederlanders de beste premier? Over de hele linie scoort Dijkstal de beste resultaten. Bij veel vragen heeft hij de hoogste of de op één na hoogste score en vrijwel nergens is hij hekkensluiter. Al met al zijn de uitkomsten van het onderzoek een opsteker voor Dijkstal, die de afgelopen weken benauwde tijden doormaakte.

De VVD, die tot eind vorig jaar in de opiniepeilingen op forse winst stond, zag ineens heel wat kiezers overstappen naar Fortuyn. De liberalen verloren in alle enquêtes veel zetels en binnen de VVD dreigde bijna een paleisrevolutie van de partijbaronnen. Ook werd Dijkstal herhaaldelijk in de rug aangevallen door zijn eigen partijvoorzitter Eenhoorn. De VVD-lijsttrekker, gesteund door zijn fractie, hield echter het hoofd koel en dat lijken de kiezers te waarderen.

Van alle kiezers vindt namelijk 31% dat Dijkstal premier van Nederland moet worden. Daarmee laat Dijkstal Melkert (26%) en Balkenende (20%) achter zich. Fortuyn kan volgens de kiezers beter maar geen premier worden; slechts 6% wil hem in het Catshuis.

Ook wordt Fortuyn veruit het vaakst genoemd als lijsttrekker die het minst geschikt is om premier te worden. Zo'n 67% wil hem pertinent niet in die hoofdrol. Tegen Dijkstal en Balkenende heeft 7% bezwaar en tegen Melkert 17%.

Dijkstal worden de meeste leiderschapskwaliteiten toegedicht (29%) en is bovendien het meest deskundig (76%), het meest sympathiek (66%) en het meest betrouwbaar (70%).

Melkert scoort over de hele linie beduidend lager dan zijn VVD-opponent. De PvdA-lijsttrekker is niet alleen als premier minder populair dan Dijkstal, maar wordt ook minder sympathiek, betrouwbaar, charmant en deskundig gevonden. Bovendien heeft Melkert volgens de kiezers minder leiderschapskwaliteiten dan Dijkstal en ook dan Balkenende. Wel zien de kiezers hem als sociaal bewogen (66%), waarmee Melkert Dijkstal nipt voor blijft maar Balkenende net moet laten voorgaan.

Eigenlijk wordt Melkert bij geen enkele vraag als winnaar aangewezen. Sterker nog, een krappe meerderheid van de kiezers (51%) vindt hem absoluut niet sympathiek, terwijl bijna eenderde hem ronduit onbetrouwbaar vindt. Verder vinden velen hem niet besluitvaardig (43%), niet sociaal bewogen (een kwart) en zeker niet bepaald charmant (78%).

In tegenstelling tot Melkert scoort Dijkstal dus vrijwel overal hoog. Eén keer eindigt hij echter als laagste. Een zwak punt van Dijkstal is zijn ingewikkelde taalgebruik. Van zijn partijvoorzitter Eenhoorn moest Dijkstal meer 'Jip en Janneke-taal' gaan bezigen. Maar op de vraag wie de duidelijkste taal spreekt, wijst slechts 12% de VVD-leider als favoriet aan, een procentje minder dan Melkert. Ruim een kwart (27%) vindt Dijkstal niet sympathiek, 38% noemt hem niet besluitvaardig en een kwart acht hem niet sociaal bewogen. Daarnaast vindt bijna tweederde saxofonist Dijkstal niet charmant. Net als bij Dijkstal wordt het taalgebruik van Balkenende door weinigen gewaardeerd (19%). Bijna de helft van de Nederlanders (48%) vindt dat Fortuyn het best uit zijn woorden komt en slechts 13% vindt dat van Melkert.

Balkenende, in de herfst van vorig jaar na het aftreden van Jaap de Hoop Scheffer onverwachts gebombardeerd tot leider van het CDA, is in korte tijd populair geworden bij de Nederlanders. Weliswaar moet hij Dijkstal en Melkert laten voorgaan in de strijd om het premierschap, veel kiezers vinden hem betrouwbaar (63%), deskundig (72%) en sociaal bewogen (68%). Alleen vinden de meesten hem nog niet erg charmant overkomen en ook qua besluitvaardigheid kan het imago van Balkenende beter. Wel staat Balkenende met beide benen op de grond (28%), tegen 26% voor Dijkstal, 21% voor Melkert en 15% voor Fortuyn. Al met al doet de CDA-leider het gemiddeld beter dan Melkert.

Rond Fortuyn overheersen de haat-liefde gevoelens van de stemmers. Fortuyn wordt door bijna eenderde van de kiezers als sympathiek beschouwd, terwijl iets minder dan eenvijfde hem betrouwbaar acht. Eenderde vindt hem deskundig en 45% zegt dat Fortuyn besluitvaardig is, terwijl eenvijfde hem sociaal bewogen noemt. Zo'n 30% vindt Fortuyn wel charmant. Daar staat tegenover dat tweederde van de kiezers Fortuyn onsympathiek vindt en 69% hem onbetrouwbaar acht. Meer dan de helft (55%) noemt hem ronduit ondeskundig en bijna driekwart vindt hem niet sociaal bewogen. Zo'n 67% vindt Fortuyn absoluut niet charmant.

Met zijn optredens in de media scoort Fortuyn hoog, 42% vindt hem daarin de beste. Dijkstal (18%), Balkenende (17%) en Melkert (15%) ontlopen elkaar niet veel, hoewel de PvdA-leider hier duidelijk de drager van de rode lantaren is. Zo'n 36% kan niet van Melkerts media-optreden genieten, terwijl 22% Fortuyn maar niks vindt. Dijkstal (20%) en Balkenende (17%) roepen wat minder weerstand op.

Tot zo ver de lijsttrekkers. Maar hoe staat het nu met de kiezers? Degenen die beweren dat Nederlanders geen interesse in de politiek hebben, komen bedrogen uit.

Uit ons onderzoek blijkt dat de belangstelling voor de politiek heel behoorlijk is. Zo'n 72% van de Nederlanders zegt geïnteresseerd tot zeer geïnteresseerd in de politiek te zijn, terwijl 23% geen interesse heeft. Deze 72% is 9% meer dan tijdens het vorige De Telegraaf/Market-Response-onderzoek bij de Kamerverkiezingen in 1998.

Bij het maken van hun keuze letten de kiezers vooral op thema's die dicht bij hun omgeving liggen. De bestrijding van criminaliteit wordt door maar liefst 94% als (zeer) belangrijk genoemd. Werkgelegenheid (94%), onderwijs (95%), volksgezondheid (97%) en het financiële beleid (92%) tellen ook zeer zwaar bij de stemmers.

Het beleid rond allochtonen is voor velen eveneens belangrijk tot zeer belangrijk (88%) en dat geldt in wat mindere mate voor de verlaging van de belastingdruk (70%) en het verbeteren van het wegennet en het openbaar vervoer (beide 71%).

Als allerbelangrijkste reden om op een bepaalde partij te gaan stemmen noemen de kiezers de uitgangspunten van de partij (39%), gevolgd door de prestaties van deze partij in het verleden en het verkiezingsprogramma (beide 23%). Zo'n 6% zegt uit gewoonte op een bepaalde partij te stemmen. De vraag wie de lijsttrekker van een partij is, wordt door slechts 5% als belangrijkste reden beschouwd.

Opvallend is dat het percentage zwevende kiezers aanmerkelijk lager ligt dan bij het De Telegraaf/MarketResponse-onderzoek van vier jaar geleden. In 1998 wist zo'n 42% van de kiezers nog niet of niet zeker op wie ze gingen stemmen. Dat aantal is nu gehalveerd, ongeveer eenvijfde van de kiezers 'zweeft' nog. Indien er een stemplicht zou zijn en mensen dus 'gedwongen' de gang naar het stemhokje zouden moeten maken, zouden deze kiezers een sterke voorkeur voor de PvdA uitspreken (20%), terwijl VVD en CDA elk op 9% zouden kunnen rekenen en D66 en Fortuyn elk op 3%.

Ook is onderzocht of Nederland de Paarse coalitie na twee kabinetten-Kok wel of niet spuugzat is. Inderdaad: veruit de meeste Nederlanders vinden het de hoogste tijd voor een andere coalitie.

Bijna driekwart vindt dat Paars de lier aan de wilgen moet hangen. Ruim eenvijfde (21%) wil dat PvdA, VVD en D66 een derde Paarse kabinet vormen. Ongeveer 3% weet het niet en 2% zegt geen voorkeur te hebben.

Van de stemmers die vinden dat er een andere regeringscoalitie moet komen, heeft 34% voorkeur voor een centrum-linkse combinatie van PvdA, CDA, GroenLinks en D66. Dat is een procentje meer dan de kiezers die juist een centrum-rechtse coalitie wensen, bestaande uit VVD, CDA en de lijst Fortuyn. Zo'n 28% is zeer gecharmeerd van een samenwerking tussen VVD, CDA en PvdA, terwijl 3% een andere voorkeur heeft en 1% het niet weet.

In de drie favoriete combinaties zit dus telkens het CDA, de enige van de grote partijen die in de opiniepeilingen niet op verlies staat.

Welke lijsttrekker slaagt erin zijn partij als grootste uit de stembus te laten komen? Gaat Fortuyn echt grote aantallen stemmen wegsnoepen van de VVD en ook de andere gevestigde partijen? Wordt het een nek-aan-nekrace tussen Melkert en Dijkstal? Of zorgt Balkenende voor een daverende verrassing? De verkiezingsstrijd tussen Melkert, Dijkstal, Balkenende en Fortuyn is nu echt geopend.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 13 april 2002