AMSTERDAM - We waren altijd zo trots op het lage abortuscijfer in Nederland. Met acht zwangerschapsonderbrekingen per 1000 vrouwen nemen we nu echter nog maar de derde plaats op de ranglijst in, zo bleek onlangs uit een onderzoek van de Stichting Samenwerkende Abortusklinieken Nederland (StiSaN). Zowel in België als in Duitsland worden relatief gezien minder abortussen gepleegd dan hier. Dat dat deels te wijten is aan de toename van het aantal allochtonen uit landen waar het gebruik van voorbehoedsmiddelen niet wijdverspreid is, klinkt logisch. Maar dat een belangrijke oorzaak voor die toename ook het gevolg is van een stijgend aantal zwangerschappen bij autochtone tieners, komt voor velen als een grote schok.

UTRECHT/HAARLEM - Hoe groot is de kans dat een meisje zwanger raakt als ze voor het eerst met iemand naar bed gaat? "Heel klein", denkt Maaike (13). Haar moeder schat die mogelijkheid evenmin erg hoog in. "Net zo groot als bij iedere andere keer", denkt ze.

Psychologe Martine Delfos weet wel beter. Drie jaar geleden schreef zij nog in haar voorlichtingsboekje over zwangerschap 'Hoera voor Nederland', refererend aan het gegeven dat in ons land het minste aantal abortussen per 1000 vrouwen werd uitgevoerd. Anno 2002 staan de zaken er minder florissant voor. Van 5,5 ingrepen per 1000 vrouwen zijn we de laatste jaren gestegen naar acht per 1000.

"Een flinke toename", zegt Martine Delfos bezorgd. "En dat in een land dat denkt seksueel progressief te zijn. Ik vermoed dat een aantal van deze abortussen het gevolg zijn van een eerste keer vrijen. Meisjes zijn meestal degenen die de eerste keer seks tegenhouden, ze moeten een grens over. En de lust van de vrouw is hoger rond de ovulatie. De kans dat een meisje voor het eerst met een jongen naar bed gaat, is dus groter als ze vruchtbaar is. En de kans dat ze dán zwanger raakt, is op dat moment groter dan tijdens welke andere keer dan ook. Het is zo logisch en toch vergeten we dit tegen onze dochters te vertellen. Simpelweg omdat we het als vrouw vreselijk moeilijk vinden om toe te geven dat we niet altijd evenveel zin hebben in seks."

Dat het aantal abortussen in Nederland is gestegen, vindt Martine Delfos bepaald niet vreemd. "Kinderen worden veel te weinig voorgelicht. Seksuele voorlichting is niet eens opgenomen in het schoolleerplan. Iedereen schijnt te denken dat voorlichting anno 2002 overbodig is, dat kinderen alles wat er te weten valt wel op school, van vriendjes of van de tv leren."

Zoals de Marokkaanse Najoua (20). "Ik ben niet voorgelicht door mijn ouders", vertelt ze. "Jongeren en seksualiteit is niet een onderwerp dat bespreekbaar is in onze gemeenschap. Ik zou niet snel vragen over seks aan mijn ouders stellen bijvoorbeeld. Tijdens de biologielessen op school heb ik wel enige voorlichting gehad en met vriendinnen praten we wel eens over seks, maar dat gaat niet erg diep omdat geen van ons ervaring heeft."

En in die biologielessen ligt de nadruk dan weer vooral op voortplanting. De technische kant van seksualiteit krijgt beduidend meer aandacht dan de emotionele. Een doorn in het oog van Martine Delfos. "Maar zelfs de technische kant is onvoldoende belicht. Een 13-jarig meisje bleek te schrikken dat haar menstruatie rood was. Natuurlijk had ze bij biologie gehoord wat menstruatie is, natuurlijk had haar moeder haar uitgelegd wat maandverband en tampons waren, dus op het menstrueren op zich was ze voorbereid. Ze schrok alleen dat de afscheiding rood was en niet blauw zoals in de reclame."

Om dat verhaal moet Maaike ook lachen. Ze krijgt wel voorlichting op school vertelt ze en ook haar ouders hebben hun best gedaan hun dochter op de toekomst voor te bereiden. "Ik denk dat de meeste jongeren rond de 17 jaar met elkaar naar bed gaan", zegt ze. "Of misschien met 19". Dat een heleboel tieners al rond de veertien voor het eerst seks hebben, vindt ze schokkend: "Tjee, dan zouden de kinderen met wie ik in groep 8 zat het nou dus al doen", zegt ze verbijsterd. "Gadverdamme".

Kinderen vinden seks gadverdamme tot het moment dat ze het hebben. En dat komt tegenwoordig beduidend eerder dan een decennium geleden. "Kinderen hebben op steeds jongere leeftijd voor het eerst seks", zegt Martine Delfos. "De leeftijd waarop ze biologisch rijp zijn is echter niet tot nauwelijks veranderd. Ze vrijen dus in feite voor ze er fysiek aan toe zijn. Als ik vroeger te maken kreeg met een kind dat vergaand seksueel gedrag vertoonde, was dat voor mij een mogelijk signaal voor seksueel misbruik. Nu is het misschien een signaal dat het kind een film gezien heeft. Kinderen krijgen via tv informatie tot zich zonder over een denkkader of ervaring te beschikken waarin ze deze informatie kunnen plaatsen. In feite is seksuele voorlichting belangrijker dan ooit om kinderen een kader te bieden. En daarbij zijn ouders van wezenlijke betekenis. We doen dat immers ook als het om agressie gaat. We leren ze wel dat ondanks wat de Power Rangers en Ninja Mutant Hero Turtles doen, ze niet mogen slaan en schoppen, maar houden ons stil als het gaat om wat ze op diezelfde tv zien met betrekking tot seks. Dus krijgen ze de indruk dat, net als op SBS iedereen het doet, niemand een voorbehoedsmiddel gebruikt, ze allemaal orgasme na orgasme krijgen en van geslachtsziekten of ongewenste zwangerschappen is zelden of nooit sprake. Seks volgens de media is leuk, lekker en probleemloos, terwijl wij volwassenen weten dat het ook heel ingewikkeld is en dat er een scala aan emoties bij komt kijken. Van 'hoe kom je aan een voorbehoedsmiddel' tot 'als het heel prettig is, raak je soms je verstand even kwijt'. Dat laatste is een belangrijke mededeling, hoor. Ieder kind is van tevoren serieus van plan met een condoom te vrijen en toch doen een heleboel het uiteindelijk de eerste keer zonder, simpelweg omdat ze er niet op voorbereid zijn dat ze overrompeld worden door hun gevoelens."

Maaike weet inderdaad ook niet hoe ze aan voorbehoedsmiddelen moet komen. "Er staan van die automaten bij een benzinepomp", zegt ze licht blozend. "Maar ja, dat is ook wel weer ver fietsen eigenlijk. Ik denk dat ik als ik met een vriendje naar bed zou willen het bij een drogist zou gaan vragen. Niet aan de huisarts hoor, stel dat hij het tegen mijn ouders vertelt."

En ook Najoua heeft eigenlijk geen idee. "Voorlopig doe ik niet aan seks", zegt ze. "Maar ik weet ook niet waar ik voorbehoedsmiddelen vandaan zou moeten halen als dat wel zo zou zijn." "Ouders vinden het idee dat scholen, vriendjes en tv voldoende seksuele voorlichting geven wel prettig, want eigenlijk vinden wij als volwassenen praten over seks ook een beetje eng", vertelt Martine Delfos. "We leggen onze kinderen met plezier de werking van dna uit, maar eerlijk over seks praten vinden we moeilijk. Beken dat, desnoods met een rood hoofd, aan je kinderen. Want dan weet het kind dat seks niet zo eenvoudig is. En moedig ze aan om ook op andere plaatsen en bij andere mensen informatie te vragen. Kinderen willen er nu eenmaal niet altijd uitgebreid met hun ouders over praten, maar het is wel belangrijk dat ze toch de juiste informatie krijgen. Leg voorlichtingsboekjes in de kamer. Dan merk je vanzelf dat ze even verdwenen zijn, maar er dan plotseling weer liggen."

"De seks ligt bij ons op straat, maar weinig mensen maken zich druk over wat dat doet met onze kinderen", besluit ze. "Er zijn tientallen onderzoeken gedaan naar de invloed van geweld op tv, maar voor zover ik weet wordt niet onderzocht wat de enorme hoeveelheid seks in de media met onze kinderen doet."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 23 maart 2002