ROTTERDAM - Over vier, hoogstens vijf jaar vestigt Rotterdam een absoluut historisch record in Nederland. Het allochtone deel van de bevolking krijgt dan de meerderheid over de van oorsprong Nederlandse inwoners. De Maasstad wordt de eerste van onze grote steden, die deze grens doorbreekt. Een opzienbarende maatschappelijke ontwikkeling en ongetwijfeld belangrijkste oorzaak van de politieke aardverschuiving, die Pim Fortuyn met Leefbaar Rotterdam in de Maasstad teweegbracht. Deze reportage geeft een impressie van multicultureel Nederland in het algemeen en veelkleurig Rotterdam, de grootste havenstad ter wereld, in het bijzonder.

'Fatma en Mehmet nemen ons mee naar het balkon dat uitzicht geeft op het binnenterrein. Wij zien de kinderen spelen, een loslopende hond doet enthousiast mee aan een partijtje voetbal. Mehmet: "Zie je dat jochie daar, met dat petje? Hij is het enige Nederlandse kind dat daar aan het spelen is. Zien jullie dat dan niet?"'

Citaat uit het boek 'De tafel van Spruit, een multiculturele safari in Rotterdam', waarin het Turkse echtpaar Fatma en Mehmet Ulusoy een treffend en actueel beeld schetst van het leven in de Afrikaanderwijk in Rotterdam. Het is een van die wijken in onze grote steden en die nu gedomineerd wordt door grote groepen migranten, met name Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen. Met dit verschil, dat de Afrikaanderwijk in de hete zomer van 1972 nationaal in het nieuws kwam met de eerste en gelukkig laatste rassenrellen, die Nederland heeft gekend.

Een groepje potige buurtbewoners kwam in opstand tegen de eerste Turkse gastarbeiders, alleenstaande mannen, die op elkaar gepropt in pensions leefden en naar de mening van de Rotterdamse arbeiders teveel floten naar hun in minirokjes geklede vrouwen en dochters. De rellen duurden drie dagen. Er werd vooral gegooid, geschopt en gescholden en de ME moest eraan te pas komen. Toen keerde de rust terug. De bekende televisiepresentator Jaap van Meekren besloot de reportage over de onlusten op 14 augustus 1972 met de woorden: ,,De Turk die uw huisvuil ophaalt, heeft wel een heel andere indruk gekregen van wat wij zo graag zijn gastland noemen. Nederlands' naam in het buitenland heeft schade opgelopen. Menig Rotterdammer zou eens voor de spiegel moeten gaan staan en zich afvragen, wat hij daar eigenlijk in ziet."

Maar iedereen in Nederland ging er in die tijd nog vanuit dat het verblijf van de buitenlanders van tijdelijke aard was. Het omgekeerde gebeurde: ze bleven en er kwamen er steeds meer. Aangetrokken door de toenemende welvaart en de fraaie sociale voorzieningen. En sinds de jaren tachtig werd de toestroom nog vergroot door de komst van honderdduizenden asielzoekers.

,,Over vier, misschien vijf jaar al is Rotterdam de eerste grote stad van Nederland waarin de allochtonen meer dan de helft van de bevolking uitmaken. Tot voor kort hielden we ongeveer gelijke tred met Amsterdam, waar net als bij ons zo'n 45% mensen van buitenlandse komaf wonen, maar in Rotterdam groeit dat deel van de inwoners aanmerkelijk sneller", meldde deze week een woordvoerder van het gemeentelijk bureau Centraal Onderzoek en Statistiek (COS) in de Maasstad. ,,Bovendien staat vast, dat de jongeren van buitenlandse herkomst in de leeftijdscategorie tot twintig jaar in Rotterdam met zestig procent al een ruime meerderheid hebben over hun Nederlandse leeftijdsgenoten."

De verpletterende verkiezingsoverwinning van Pim Fortuyn's Leefbaar Rotterdam maakt pijnlijk duidelijk dat een groot deel van de geboren en getogen Nederlanders in de stad zich nogal ongemakkelijk voelt onder deze ontwikkelingen. Meer dan ooit trekken de vraagstukken rond het vreemdelingenbeleid de aandacht in ons land. Hier een reeks feiten, cijfers en actuele berichten:

Met 50.000 mensen vormen de Surinamers de grootste migrantengroepering in Rotterdam, gevolgd door circa 40.000 Turken en 30.000 Marokkanen.

Bijna de helft van de ongeveer 600.000-koppige bevolking van de Maasstad is van buitenlandse herkomst. Deze groep allochtonen beschikt over, u leest het goed, meer dan TWEEHONDERD nationaliteiten. Daartoe behoren ook enkele honderden Belgen en één persoon van de Bahama-eilanden.

In Nederland wonen thans anderhalf miljoen migranten: bijna een miljoen van hen is van Turkse, Marokkaanse en Surinaamse herkomst.

Minister Klaas de Vries (Binnenlandse Zaken) wil een wetswijziging doorvoeren, opdat ambtenaren en volksvertegenwoordigers bij hun beëdiging de eed ook kunnen afleggen op Allah.

Met naar schatting 30.000 mensen vormen de Somaliërs de snelst groeiende groep vluchtelingen in Nederland. Minister Van Boxtel wil voorkomen dat Somalische 'rotjochies' over vijf jaar de plaats innemen van Marokkaanse 'rotjochies', jeugdbendes die veel overlast veroorzaken.

De Marokkaanse meisjes doen wel goed hun best op school en zien in een serieuze opleiding een weg naar emancipatie, waarmee ze aan uithuwelijking kunnen ontsnappen.

Van alle Antilliaanse mannen van 15 tot 29 jaar die in de periode 1996-1999 overleden, is één op de drie door een misdrijf om het leven gebracht.

Driekwart van de Turkse en Marokkaanse mannen in Nederland halen hun bruiden uit het land van herkomst.

Op 8 maart werd professor doctor Han Entzinger benoemd tot hoogleraar migratie- en integratiestudies aan de Erasmus universiteit. Terwijl talloze Nederlanders vrees koesteren voor de toenemende invloed van de migranten en zich onveilig voelen door die gelederen, schetst deze vooraanstaande wetenschapper een veel positiever beeld. Hij doceert: "Natuurlijk kunnen we onze ogen niet sluiten voor spanningen in de multiculturele samenleving en hoeven we de hoge misdaadcijfers niet te bagatelliseren, maar het gaat ook te ver om alleen maar accenten te leggen op de negatieve kanten van de migratie. Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek zien we dat de tweede generatie Turken en Marokkanen hier al veel betere prestaties levert op school dan hun ouders. Hun successen worden in de statistieken echter versluierd door het feit dat er jaarlijks nog steeds enkele duizenden nieuwe Turken en Marokkanen ons land binnenkomen die opnieuw een moeizaam in- en aanpassingsproces moeten doormaken."

Professor Entzinger voorspelt dat de tegenstellingen tussen de vele culturen langzaam zullen verwateren. "Ik verwacht dat die ontwikkeling zich met name bij de derde generatie sterk zal doorzetten. Opvallend is dat twee van de drie samenwonende of getrouwde Surinamers van de tweede generatie een Nederlandse partner hebben. Bij de Antillianen en Arubanen ligt dat percentage zelfs op tachtig. En wat ook op een toenemende integratie wijst: drie op de vier allochtone jongeren hebben een etnisch gemengde vriendenkring."

In de 'Tafel van Spruit', het boek over 'een multiculturele safari in Rotterdam', laat Brahim Bourzik daaromtrent een interessant geluid horen. Hij is voorzitter van de Migranten Omroep Rotterdam (MOR), een uiterst populaire zender onder de allochtone jongeren. Nu die jongeren al een meerderheid hebben in de stad, vindt hij dat zijn zender minstens evenveel rechten verdient als die van de typisch Nederlandse omroepen Radio Rijnmond en Stadsradio Rotterdam. Hij zegt: "Ik wil op mijn zender elk uur een raï-plaat horen, Turkpop, een Caribische plaat en een Nederlandstalige. Want de schoolkinderen voor wie wij de programma's maken zijn allang niet meer wit of zwart, het is allemaal gemengd. Marokkaanse meisjes komen bij Hollandse jongens over de vloer, daar luisteren ze ook naar Marco Borsato. Hollandse meisjes luisteren op bezoek bij Turkse meisjes met een pizza in de hand naar Tarkan. Onderling zijn die kinderen al zover."

De integratie onder jongeren gaat zelfs ver over de grenzen heen. Bourzik: "Ik ken Marokkaanse meisjes die hun Nederlandse vriendinnen meenemen op vakantie naar Marokko. Je moet daar voor de grap in de zomer heengaan. Je ziet daar heel veel negers rondlopen. Dat zijn Rotterdammers die met hun Marokkaanse vrienden op stap gaan in Casablanca. Er zijn Marokkaanse jongens die met Turkse vrienden naar Turkije gaan. Maar dat hebben die gasten van Radio Rijnmond niet door."

Rotterdam, de machtige stad aan de Maas met zijn imposante Manhattan-achtige gebouwen. De welvaart druipt er vanaf. In de kantoorkolossen verdienen goed opgeleide Nederlanders hun ruim belegde boterham. Bij het Centraal Station zorgen groepen donkergekleurde mannen, die daar altijd rondhangen, voor een schril contrast. We gaan onder de Maastunnel door naar Zuid, naar de wijk Charlois. Naar de Millinxbuurt, die in de jaren negentig in een slangenkuil veranderde. Drugsdealers hadden er volledig de macht. Bijna niemand kon er meer de straat op zonder beroofd te worden. Dominic Schrijer, PvdA-bestuurder van de deelgemeente Rotterdam-Charlois: "Er vestigden zich Antillianen en Dominicanen, die nergens anders meer terecht konden. Het werd een broedplaats van criminelen en illegalen. Die werden bovendien uitgebuit door louche verhuurders. We hebben vooral die dubieuze woningspeculanten aangepakt en de macht in de wijk teruggewonnen. De Millinxbuurt is weer een hele leuke wijk geworden en dit beleid zetten we met kracht ook in andere buurten voort."

In de aangrenzende Tarwewijk worden per week in gezamenlijke operaties van politie en andere gemeentelijke diensten tien invallen gedaan om kwade elementen te verjagen. Trudy de Bruin, die de communicatie in de wijk verzorgt, zegt: "Het wordt hier steeds gezelliger. Zo'n pand wordt dichtgetimmerd, maar als het is opgeknapt worden de nieuwe bewoners met een bloemetje ontvangen. Met alle culturen vieren we zoveel mogelijk feestjes, bijvoorbeeld bij de aanleg van een nieuw park. Om zo heel positief af te rekenen met al dat negatieve geweld."

Wat verderop in Charlois zetelt in een oud schoolgebouw aan de Grondherenstraat Peter Berben, adjunct-directeur van het Opleidings Centrum Rijnmond Zuid. Met een enthousiast team is hij bezig om nieuwe migranten hun verplichte inburgerings- en taalcursussen te geven. Net als in de rest van Nederland blijkt ook hier een deel van de cursisten te spijbelen. Maar Berben is niet pessimistisch. "De inburgeringswet bestaat nog maar kort. Het heeft tijd nodig. Maar ik merk dat de cursisten heel erg gemotiveerd zijn. Dat is goed. Want vergeet niet hoe gigantisch moeilijk het voor hen is. Dertig procent is analfabeet. Er zijn mensen bij die niet eens weten wat een letter is. Ja, je hoort het goed: een letter! Er is hier een Marokkaan geweest, die was ook analfabeet. Die is nu voorman in de glastuinbouw in het Westland. Daar moeten we ook trots op zijn."

De komende zomer is het weer feest langs de boorden van de Maas. Traditioneel wordt dan het Zomercarnaval gevierd, waarbij een bonte mengeling van allerlei bevolkingsgroepen in een stoet van exotische praalwagens swingend door de stad trekt. Het is het grootste multiculturele evenement van ons land en het trekt 800.000 bezoekers. Alsof Feyenoord kampioen is geworden.

De veelkleurige stad geeft dan z'n mooiste visitekaartje af. Schone schijn of een bemoedigend toekomstbeeld?

Professor dr. Han Entzinger analyseert: "De migratie moet worden gezien in het licht van de steeds grotere toegankelijkheid van de wereld door de optimale communicatiemogelijkheden. Mondialisering noemen we dat. Daar waar geldstromen, goederen en informatie over de wereld uitwaaieren, kunnen mensen niet achterblijven. Degenen die denken dat Nederland, Europa of Amerika zich voor migratie kunnen afsluiten hebben een wereldbeeld dat niet van deze tijd is, misschien wel van geen enkele tijd. Daarbij komt, en dat wordt nog wel eens vergeten, dat we deze mensen in ons land hard nodig hebben. Nederland is in hoog tempo aan het vergrijzen en op de allochtonen zal steeds vaker een beroep moeten worden gedaan op de arbeidsmarkt en in de zorg. Dat is gewoon de realiteit. Maar afgezien daarvan: een allochtoon blijft geen allochtoon. Hij zal zijn eigen godsdienst wel behouden, maar per generatie zal hij of zij zich meer en meer aanpassen aan de Nederlandse cultuur. Dat is onvermijdelijk."

Bronnen onder meer: 'De Tafel van Spruit' (Jurrien Dekker en Bas Sentius, ISBN 90 5330 3294) en 'De geschiedenis van het migrantenbeleid in Rotterdam' (prof. dr. Justus Veenman, Erasmus universiteit).

zoek naar gerelateerde artikelen

za 23 maart 2002