DEN HAAG - De Nederlandse energiemaatschappijen lopen groot risico dat zij voor miljarden euro's claims aan hun broek krijgen van Amerikaanse banken, verzekeraars en multinationals waarmee zij de afgelopen jaren lucratieve 'cross border leasecontracten' hebben afgesloten. Dit risico is het rechtstreekse gevolg van het wetsvoorstel van minister Jorritsma (Economische Zaken) voor de privatisering van de energiesector in Nederland.

Dat blijkt uit een vertrouwelijk advies dat het Amsterdamse advocatenkantoor Freshfields heeft opgesteld in opdracht van de Tweede Kamer. Freshfields, dat enkele jaren geleden de overstap vanuit Engeland naar Nederland maakte en wereldwijde vertakkingen heeft, wijst in zijn rapport op de angst die de Amerikaanse investeerders hebben voor een wetswijziging waardoor zij een enorme aftrekpost in de Verenigde Staten kunnen verliezen. De nadelen hiervan zullen zij mogelijk verhalen op hun Nederlandse contractpartners, zoals de energiereuzen Nuon, Essent en Eneco, die samen met het kleinere Remu minimaal driekwart van de nationale energiemarkt in handen hebben. De schade voor de energiebedrijven kan ,,aanzienlijk uitstijgen" boven het voordeel dat zij de afgelopen jaren door de leaseconstructies hebben genoten, aldus Freshfields. Omgerekend komt dit neer op miljarden euro's, aangezien ze jaarlijks elk vele honderden miljoenen guldens aan voordeel hebben behaald met de lease-contracten.

De energiesector bungelt boven een afgrond aan claims.

Kern van cross border lease is dat Nederlandse semi-overheidsinstanties hun kapitaalgoederen aan Amerikaanse banken, verzekeraars en topbedrijven hebben 'verhuurd'. Het juridische eigendom bleef bij de energiebedrijven, terwijl het economische eigendom in Amerikaanse handen kwam. Voor beide partijen hadden deze constructies grote financiële voordelen. De Nederlandse energiebedrijven ontvingen contant honderden miljoenen guldens van de Amerikanen en boekten ook op langere termijn financieel gewin. De Amerikanen mochten de leasekosten in eigen land aftrekken van de winst, waardoor zij forse besparingen konden inboeken op de vennootschapsbelasting.

De privatisering van de Nederlandse energiemarkt kan deze leaseconstructies doorkruisen, aldus Freshfields. Jorritsma heeft, op initiatief van de coalitiegenoten PvdA en VVD, in haar wetsvoorstel staan dat het juridische eigendom van de gas- en stroomnetwerken altijd in handen moet zijn van Nederlandse provincies en gemeenten. De PvdA wilde met deze maatregel voorkomen dat er met de netwerken wantoestanden ontstaan als de Nederlandse overheid in het kader van de privatisering haar greep verliest. Aanvankelijk wilde de VVD niet akkoord gaan, maar uiteindelijk deden de liberalen dat wel. Als VVD-minister moest Jorritsma wel haar wetsvoorstel aanpassen.

Door deze plannen kunnen de eigendoms- en zeggenschapsverhoudingen over de netwerken drastisch wijzigen, benadrukt Freshfields. De energiebedrijven zijn weliswaar formeel eigendom van provincies en gemeenten, maar deze bemoeien zich als aandeelhouders tot nog toe nauwelijks of niet met de bedrijfsvoering. Straks verliezen de energiebedrijven echter hun zeggenschap over de netwerken, waardoor feitelijk hun bedrijfsvoering wordt aangetast. Op grond hiervan kan het zijn dat de bestaande cross border leasecontracten moeten worden aangepast, meldt Freshfields. Dit is overigens afhankelijk van de 'kleine lettertjes' die per leasecontract kunnen verschillen.

Toch kan de wetswijziging volgens Freshfields in de Verenigde Staten als de bekende rode lap op een stier werken. Zodra de Amerikaanse investeerders twijfelen aan de correctheid en houdbaarheid van een eenmaal afgesloten leasecontract dat eenzijdig wordt gewijzigd, zullen zij met claims op de proppen komen.

Het CDA, initiatiefnemer van het door de Tweede Kamer ingestelde onderzoek, vindt de bevindingen van Freshfields schokkend en wil dat Jorritsma haar wetsvoorstel voorlopig intrekt. ,,Jorritsma moet haar huiswerk opnieuw maken en alle bestaande cross border leasecontracten van de energiebedrijven laten onderzoeken", aldus CDA-woordvoerder Van den Akker. De PvdA is ook verontrust en zal ,,kritische vragen" aan Jorritsma stellen, aldus woordvoerder Crone. Volgens Crone zou de door hem gestelde eis dat het juridische eigendom in Nederlandse handen moet blijven, geen probleem moeten zijn voor de bestaande cross border leasecontracten. ,,Het juridische eigendom berust immers al in Nederland", aldus Crone. Maar nu Freshfields op de risico's wijst, moet Jorritsma ,,absoluut garanderen dat het niet uit de hand loopt", aldus Crone.

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 22 februari 2002