AMSTERDAM - Op het allerhoogste niveau binnen De Nederlandsche Bank (DNB) worden kritische kanttekeningen geplaatst bij het toezichtsmodel van de Rabobank. Het getrapte toezicht - waarbij Rabobank Nederland de eigen lokale Rabobanken in de gaten houdt en DNB alléén Rabobank Nederland - leidt ondanks een recente aanscherping nog altijd tot problemen, zo luidt het oordeel.

Dat werd onlangs weer pijnlijk duidelijk in Eemnes: de Rabobank Groep als geheel lijdt een "aanzienlijke financiële schade" omdat de directeur van de Eemnesser bank lange tijd leningen kon verstrekken zonder voldoende onderpand.

Het toezichtsmodel van de Rabobank is eigenlijk niet meer van deze tijd, vindt DNB. De ruim 370 plaatselijke Rabobanken zijn zelfstandige coöperaties die eigendom zijn van ongeveer 800.000 leden. Bij de plaatselijke banken werken duizenden bestuurders. Hierdoor is het onmogelijk dat DNB - in Nederland belast met het financiële toezicht op banken - al deze lokale Rabo-vestigingen én hun bestuurders in de gaten houdt, zo valt te beluisteren. Daartoe ontbreekt het de centrale bank eenvoudigweg aan capaciteit.

Het toezicht op de plaatselijke banken is dan ook uitbesteed aan Rabobank Nederland zélf. Die heeft daarvoor bij iedere individuele bank een raad van toezicht in het leven geroepen. De leden daarvan - drie per bank - worden gekozen door de ledenraad, die ook het bestuur van de plaatselijke Rabobank - vier personen per bank - kiest. Naast dit bestuur is de leiding van een lokale Rabo-vestiging in handen van een directeur, zijnde een full time bankier die in dienst is van de Rabo. Het bestuur vergadert ongeveer één keer per maand met de directeur, de ledenraad één keer per kwartaal.

De raad van toezicht geeft de accountants van Rabobank Nederland jaarlijks of tweejaarlijks opdracht om de boeken van de Rabo-vestiging te onderzoeken. Dat gebeurde in Eemnes in het tweede kwartaal van 2001. Daarbij bleek dat de snelgroeiende Eemnesser bank zonder de benodigde toestemming van het hoofdkantoor zeer grote leningen had verstrekt, bovendien tegen ontoereikend onderpand. De bijzondere structuur van de coöperatieve Rabobank zorgde er vervolgens voor dat het - na de eerdere affaire met beleggingsclub D'n Anwas - toch weer mis kon gaan.

Nadat de accountantsdienst van de Rabobank tegen de onregelmatigheden in Eemnes aanloopt, geeft Rabobank Nederland het lokale bankbestuur en de raad van toezicht opdracht om in te grijpen. Dat blijft vervolgens zó lang uit, dat het hoofdkantoor in januari van dit jaar een 'gedelegeerd bestuurder' parachuteert. Eerder heeft de Rabo zich dan al genoodzaakt gezien om in Eemnes een interim-directeur aan te stellen, omdat zijn voorganger na een bespreking op het hoofdkantoor in Utrecht om het leven komt bij wat de politie "een eenzijdig ongeluk" noemt, een ongeval waarbij geen andere voertuigen zijn betrokken.

De benoeming van een gedelegeerd bestuurder is uitzonderlijk en Rabobank Nederland nam deze maatregel maar één keer eerder: in Doetinchem, waar het bestuur van de bank zich niet hield aan gemaakte beleggingsafspraken met beleggersclub D'n Anwas. Schade voor de Rabobank destijds: zo'n €22,5 miljoen.

De Rabobank zelf wil van een falend toezicht niet weten. "Eemnes toont juist aan dat de toezichtstructuur bij de Rabo goed werkt", stelde een woordvoerder van de bank eerder al in Het Financieele Dagblad. "De boekencontrole bracht onregelmatigheden aan het licht en Rabo Nederland heeft daar bovenop gezeten en ingegrepen." Dat het vervolgens lang duurde voordat de effecten van die ingreep doorwerkten in Eemnes, erkende de zegsman. "Het duurde wat lang voordat de lokale bestuurders en lokale toezichthouders de gewenste actie ondernamen. Die hebben even gewacht, waardoor een actie van hun kant wellicht wat langer duurde dan wenselijk was."

Dezelfde kritiek heeft ook de top van De Nederlandsche Bank. Die had sneller ingrijpen door het hoofdkantoor toegejuicht. De hoofddirectie van de Rabobank, waarin naast voorzitter Hans Smits financieel directeur Wim van den Goorbergh zitting heeft, zou zich voortaan dan ook nadrukkelijker met het toezicht moeten bemoeien, zo valt te beluisteren. Wim van den Goorbergh - formeel verantwoordelijk voor het financiële toezicht op de Rabobanken - legde nu juist in januari van dit jaar zijn functie als vice-voorzitter bij Rabobank Nederland neer. Met de zaak in Eemnes en het feit dat Van den Goorbergh binnenkort gehoord zal worden in de D'n Anwas-affaire heeft dat niets te maken, benadrukte de Rabo al eerder.

DNB is ondertussen een onderzoek gestart naar de gang van zaken in Eemnes. In de D'n Anwas-affaire deed de centrale bank uiteindelijk eind december 1999 aangifte tegen (oud-werknemers van) de bank, wegens valsheid in geschrifte, oplichting en verduistering, en uitlokking en medeplichtigheid aan belastingfraude. Of het in de zaak Eemnes óók tot een aangifte komt, is nog niet duidelijk. Groot probleem daarbij is de vraag tegen wíe een eventuele aangifte gericht zou moeten zijn. Tegen de betrokken directeur van de Eemnesser Rabobank heeft aangifte geen zin: die is overleden.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 14 februari 2002