ROME - De relatie tussen de rooms-katholieke en de Russisch-orthodoxe kerk is deze week sterk verslechterd doordat paus Johannes Paulus II heeft besloten in het orthodoxe Rusland vier bisdommen - en daarmee een kerkprovincie - in Rusland in te stellen.

Paus Johannes Paulus II (Foto: EPA)

De Russische patriarch Alexej II protesteerde fel en heeft duidelijk gemaakt dat de paus zijn gewenste reis naar Rusland voorlopig kan vergeten. Zelfs kardinaal Walter Kasper is niet meer welkom op 21 en 22 februari, de datum waarop zijn bezoek aan Moskou was gepland.

De orthodoxe kerk is bang voor rooms-katholiek imperialisme op orthodox terrein. "Het lijkt wel alsof de rooms-katholieken een alternatieve kerk naast de Russisch-orthodoxe kerk willen stichten", liet iemand van het Russische patriarchaat weten. Het Vaticaan beperkt zich niet tot de 'buitenlandse' rooms-katholieken in Rusland, zoals Polen, Duitsers en Litouwers, maar probeert ook de orthodox-Russische bevolking tot het rooms-katholicisme te bekeren.

Tot nu toe waren de bisdommen in Rusland slechts apostolische besturen. Deze werden in 1991 en 1999 door de paus ingesteld en stuitten op grote weerstand van de orthodoxe kerk. Nu gaat de paus nog een grote stap verder. De reorganisatie zou zijn bedoeld om de pastorale activiteiten te vergemakkelijken. "Met deze maatregel is de aanwezigheid van de rooms-katholieke kerk in Rusland genormaliseerd volgens de canonieke orde. Het vloeit voort uit de noodzaak om de pastorale hulpverlening aan de rooms-katholieken te verbeteren, zoals ze voortdurend hebben gevraagd", aldus een verklaring van het Vaticaan.

Volgens de woordvoerder van het Vaticaan, Joaquin Navarro Valls, heeft de Russisch-orthodoxe kerk dezelfde rechten in het buitenland. "Aan de rooms-katholieken wordt dezelfde organisatie en pastorale zorg gegeven als de Russisch-orthodoxen die in het Westen leven. In Wenen, Berlijn en Brussel zijn ook bisdommen van de Russisch-orthodoxe kerk. Bovendien heeft de rooms-katholieke 'Kirche in Not' (Kerk in Nood) haar de afgelopen tien jaar 17 miljoen dollar (ruim 19,5 miljoen euro) gegeven."

Toch zijn de zorgen van de orthodoxe kerk niet onterecht. Het Vaticaan lijkt een slim spel te spelen. De paus werpt zich altijd op als de verzoener van de verschillende religies, maar wint ondertussen op andermans gebied aan sympathie. Tijdens het Jubeljaar 2000 en vorige maand opnieuw tijdens de interreligieuze bijeenkomst in Assisi, waar ook een Russisch-orthodoxe delegatie aanwezig was, reikte de paus de andere religies de hand.

Vorig jaar mei bezocht de paus, ondanks felle protesten van orthodoxe monniken en groeperingen, Griekenland. Sinds de scheuring in 1054, toen de katholieke (= universele) en de orthodoxe kerk na een felle strijd over de heilige drie-eenheid uit elkaar gingen, had geen paus voet in Griekenland gezet. Een andere beladen reis van de paus was vorig jaar naar Oekraïne, waar Uniaten zijn. Zij hebben de rites van de orthodoxe kerk gehandhaafd, maar erkennen de paus als hoofd van de kerk.

De strijd tussen de twee kerken gaat niet alleen over theologische kwesties zoals de autoriteit van de paus, de interpretatie van de drie-eenheid en de waarde van de eerste zeven concilies. Zo is de Grieks-orthodoxe kerk nooit vergeten hoe de rooms-katholieke kruisvaarders in 1204 het christelijk-orthodoxe Constantinopel plunderden en veroverden. De orthodoxe angst voor rooms-katholieke veroveringszucht, eerst met het zwaard en daarna met een handreiking, is altijd gebleven.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 14 februari 2002