AMSTERDAM - Maandag neemt Nederland definitief afscheid van de vertrouwde oude gulden. De grootste monetaire operatie uit de Nederlandse geschiedenis is gesmeerd verlopen. Zo lijkt het althans. Daar waar de bulk van het bedrijfsleven zich netjes heeft gedragen, zijn de horeca en de kappers massaal overgestapt op nieuwe europrijzen. Ten nadele van de consument, welteverstaan.

Prijsverhogingen zijn altijd lastig te ontleden. Een veelheid aan factoren speelt een rol: wisselkoersen, accijnzen, grondstofprijzen... en voor de eerste en laatste keer de euro, die ondernemers eenmalig de mogelijkheid biedt 'stiekem' de prijzen te verhogen. In opdracht van deze krant en het ING Economisch Bureau volgen vier uit studenten bestaande 'Euromonitor-teams' de introductie van de eenheidsmunt op de voet. Maandelijks worden de prijzen van meer dan 2000 artikelen bijgehouden; bovenvermelde, niet-eurogerelateerde factoren worden uit de prijsverhogingen gefilterd.

De meeste winkels hebben zich gedurende de overgangsmaand januari keurig gedragen, zo blijkt. Dat geldt vooral voor de grote supermarkten en drogisterijketens, die in sterk concurrerende markten opereren en bovendien beducht zijn voor negatieve publiciteit. Sterker nog, enkele 'discounters' grepen de euro aan voor speciale prijsacties. Van de 310 geobserveerde artikelen bij deze ketens werden er 132 (43%) in prijs verlaagd. Deze aanbiedingen waren gemiddeld 1,4% goedkoper.

Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich de 'boosdoeners'. Opvallend is het gedrag van plaatselijke overheden, die toch eigenlijk het goede voorbeeld zouden moeten geven. Of het aan de euro ligt of niet, de timing van de verhoging van parkeertarieven is op z'n zachtst gezegd ongelukkig te noemen. Maastricht veranderde het uurtarief van Hlf. 2,50 in €1,50: een stijging van 32%. Groningen doet daar nauwelijks voor onder; voor een dagkaart die eerst Hlf. 24 kostte moet nu €14 worden neergeteld; een prijsverhoging van 29%. In dat gezelschap is Amsterdam de witte raaf. Hier zijn de parkeertarieven netjes naar beneden afgerond (Hlf. 5,75 per uur werd €2,60 in plaats van €2,61).

In de particuliere sector hebben de kappers en de horeca de euro massaal aangegrepen om de prijzen te verhogen. Ruim de helft van de kapsalons verhoogde de prijzen, en wel met gemiddeld 14%. Veel ondernemers in deze bedrijfstak voeren als reden aan dat zij in 2000 en 2001 de prijzen niet hebben verhoogd. Gemakshalve wordt dan vergeten dat kappers van 1 januari 2000 tot en met eind dit jaar onder een lager btw-tarief vallen; een proef waarmee de overheid de vraag naar arbeidsintensieve diensten wil stimuleren om zo banen te scheppen. De afgelopen twee jaar heeft dat echter bepaald niet tot lagere prijzen geleid. In de horeca zijn direct per 1 januari de prijzen verhoogd. Bij bijna de helft van de restaurants en snackbars viel een bezoekje gemiddeld zo'n 7% duurder uit. De hogere accijnzen op alcohol (in april worden deze bij wijze van inflatiecorrectie met gemiddeld 22% verhoogd) kunnen de hogere voedselprijzen niet verklaren. De grote, landelijke fast food-ketens vormen een gunstige uitzondering. Binnen het hele 'avondje uit' vallen vooral de bioscopen op: in veel gevallen is zowel het kaartje als de onvermijdelijke zak popcorn in prijs gedaald.

Het algemene beeld rond de europrijzen wordt weerspiegeld in de mate waarin winkeliers al met 'mooie' europrijzen werken; prijzen die alleen maar tot stand kunnen komen door de oorspronkelijke guldenprijs te verhogen of te verlagen (wat minder waarschijnlijk is). Halverwege deze maand was bijna één op de drie prijzen een mooie europrijs. De verschillen per sector zijn echter groot. Gezien het bovenstaande zal het niet verbazen dat de kapsalons 'aan kop' gaan: 90% van de prijzen betreft mooie europrijzen. Dit percentage is pas na 1 januari sterk gestegen, een ontwikkeling die ook bij de horeca is terug te zien (20% mooie europrijzen in december vorig jaar, bijna driekwart nu). Het feit dat in beide branches de bulk van de guldenprijzen ook is afgerond geeft aan dat er bovendien niet correct wordt omgerekend. Slechts in een beperkt aantal gevallen correspondeert een mooie guldenprijs met een mooie europrijs. Ook in multimediawinkels (cd's, dvd's en video's) ligt het percentage mooie europrijzen (69%) hoog. De supermarkten vormen weer een uitzondering: nog geen kwart van de europrijzen is mooi, het spiegelbeeld van het hoge percentage (91) mooie guldenprijzen.

Daarmee is het gevaar van prijsstijgingen buiten de horeca en kappersbranche natuurlijk niet uitgesloten. De guldenprijzen zullen na dit weekeinde snel uit de winkels verdwijnen, waardoor prijsverhogingen eerder zullen worden geaccepteerd. De Euromonitor-teams zullen hun werkzaamheden dan ook nog even voortzetten.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 26 januari 2002