DEN HAAG - De oliebronnen van de Noordzee raken leeg. Vorige week werd bekend dat de olieproductie van Groot-Brittannië de afgelopen twee jaar gestaag is teruggelopen. Gaat het in dit tempo door, dan is het land over tien jaar een olie-importeur in plaats van een leverancier. Een ontwikkeling die tekenend is voor de nog steeds groeiende afhankelijkheid van niet-westerse olieproducenten; veelal landen die in zowel economisch als politiek opzicht instabiel zijn.

De energievoorziening staat sinds de terreuraanslagen in de Verenigde Staten in het brandpunt van de belangstelling. De angst dat de olietoevoer uit het Midden-Oosten zou haperen, sloeg toe en de afhankelijkheid van de landen in deze regio werd ineens pijnlijk gevoeld. Waar eerst het milieu en de markt het energiedebat domineerden, staat nu de voorzieningszekerheid weer bovenaan de agenda.

Volgens Coby van der Linde, als oliedeskundige verbonden aan het instituut Clingendael, was men echter al voor '11 september' bezig wakker te worden. De eerste alarmbellen begonnen al ruim een jaar geleden te rinkelen toen de olieprijs door de exportbeperking van de Organisatie van olieproducerende landen (Opec) explodeerde tot boven de $30 per vat. Kort daarna volgde de Californische stroomcrisis, die de hele staat lamlegde. Kortom, het besef dat de voorzieningszekerheid te lang onderbelicht was gebleven, was al langer aan het doordringen. "En dat is maar goed ook. Want het is een feit dat de wereld voor gas en olie afhankelijk wordt van een krimpend aantal aanbieders. Bovendien komt de toevoer uit politiek en economisch instabiele gebieden", weet Van der Linde.

In 2000 was 44% van de olie-importen afkomstig uit het Midden-Oosten en 10% uit de voormalige Sovjet-Uunie. In Rusland bevindt zich maar liefst 32% van de wereldgasreserves en in Iran 15%. Kortom, Rusland, het Kaspische Zeegebied en de landen om de Perzische golf domineren de energiestromen in de komende decennia. De wereldpolitiek is zich daarvan ook wel bewust, getuige bijvoorbeeld de voorzichtige ontdooiing van de Europese relatie met Iran. En ook Rusland is op het politieke wereldtoneel weer prominenter aanwezig.

De Amerikaanse president Bush probeert de importafhankelijkheid te verkleinen via een beleid dat gericht is op stimulering van de nationale energieproductie. Zo heeft hij plannen om naar olie te boren in Alaska en om nieuwe kerncentrales te bouwen.

Europa is nog meer afhankelijk van buitenlandse olie dan de VS, omdat de Europese landen nauwelijks over eigen bronnen beschikken.

Afgelopen vrijdag bleek uit cijfers van het International Energy Agency (IEA) dat de vraag naar olie door de teruggang in de economie vorig jaar met 0,1% nauwelijks is gegroeid. Maar voor de langere termijn voorziet de Europese Commissie dat in 2025 de import van energiebronnen zal zijn opgelopen van de huidige 50% tot 70%. Het gevoel van kwetsbaarheid dat deze cijfers teweegbrengt, beïnvloedt ook de energiediscussie in Europa. Eurocommissaris De Palacio waagde het tot groot ongenoegen van de milieubeweging om de geplande sluiting van bruinkool- en kerncentrales ter discussie te stellen.

De milieubeweging heeft jarenlang de energiediscussie in Europa gedomineerd. Europa was juist bezig met de dash for gas, elektriciteitscentrales schakelden massaal over op gas omdat dat werd gezien als een 'lichtgroene' energiebron, relatief goedkoop en een stuk minder vervuilend.

De Palacio vraagt zich nu af of de Europese landen het zich wel kunnen permitteren het beleid te laten domineren door milieubelangen. Het is een illusie te denken dat duurzame energiebronnen op korte termijn een significante bijdrage gaan leveren. En sluiting van bruinkool- en kerncentrales maakt Europa nog afhankelijker van import van energie, zo luidt de redenatie.

Omdat Van der Linde vond dat in Nederland en op Europees niveau te weinig inhoudelijk werd gediscussieerd over zaken als energievoorziening en de gevolgen van de liberalisering, werd op haar initiatief in september vorig jaar het Clingendael International Energy Program (CIEP) opgericht. Daarmee wil zij het debat aanzwengelen. Het CIEP heeft onlangs een eerste rapport gepubliceerd, getiteld 'De Europese voorzieningszekerheid van olie en gas in de komende jaren: economische en geopolitieke risico's.'

De hernieuwde aandacht voor de voorzieningszekerheid vindt Van der Linde positief, al mogen ook de andere twee aspecten van energie, milieu en markt, niet uit het oog worden verloren. Juist het spanningsveld tussen deze drie moet volgens haar de discussie bepalen. Energie is een vanzelfsprekende verworvenheid geworden. "We zijn gewend dat het licht aangaat, als we de schakelaar omzetten. We zijn ook gewend dat de verwarming het altijd doet. Als we ook in de toekomst van deze luxe verzekerd willen zijn, zullen we strategischer moeten nadenken over onze energievoorziening en een goede mix in de energieproductie."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 22 januari 2002