AMSTERDAM - De Nederlandse Spoorwegen zijn de komende zes maanden weer een staatsbedrijf. De chronische vertragingen deden minister Netelenbos (Verkeer) besluiten het spoorbedrijf onder curatele te plaatsen. De gisteravond benoemde interim-directeur Karel Noordzij heeft het komende half jaar de loodzware taak wacht schoon schip te maken, en de NS er weer bovenop te helpen. Maar "het vervangen van poppetjes is geen oplossing'', vindt FNV-bestuurder Andries van den Berg. "Verandering van structuur van het spoorbedrijf is gewenst.''

De nieuwe NS-topman staat de zware taak te wachten een einde te maken aan de vele vertragingen op het spoor. (Foto: ANP)

Vertragingen van meer dan 20% van de treinen waren voor minister Netelenbos reden het vertrouwen in de NS-directie op te zeggen, waarna de raad van commissarissen en topman Hans Huisinga bij het spoorbedrijf opstapten. Netelenbos benoemde vervolgens PvdA-coryfee Wim Meijer tot president-commissaris en vier topambtenaren - van Financiën en Verkeer en Waterstaat - tot leden van de raad van commissarissen. Zij droegen Noordzij, afkomstig van Transport en Logistiek Nederland, voor als nieuwe NS-topman.

Maar de problemen waar de NS mee kampt, zijn volgens de aan de Vrije Universiteit van Amsterdam verbonden vervoerseconoom Piet Rietveld niet persoonsgebonden. "Het slechte onderhoud van de treinen, het tekort aan personeel en materieel, en de uiteenrafeling van de activiteiten binnen de NS zijn de voornaamste oorzaken van de vertragingen en de verziekte werksfeer bij het spoorbedrijf'', meent Rietveld.

De overheid besloot een aantal jaren geleden tot een scheiding van de exploitatie en de infrastructuur van de in 1995 verzelfstandigde Spoorwegen. Dit betekende concreet dat Railned, Railinfrabeheer en de Verkeersleiding niet langer onder de paraplu van de NV Nederlandse Spoorwegen vielen. Railned bepaalt tegenwoordig wie er op het spoor mag rijden, Railinfrabeheer zorgt voor het onderhoud en de Verkeersleiding moet ongelukken voorkomen.

Door die drie onderdelen onafhankelijk van de Nederlandse Spoorwegen te laten functioneren, zou de concurrentie op het spoor toenemen, zo was de redenatie. Maar van concurrentie is het niet of nauwelijks gekomen. Alleen op een aantal trajecten in het noorden en oosten van het land rijden treinen die niet van de NS zijn. Verder heeft het treinbedrijf Lovers in de Randstad nog een vruchteloze poging gewaagd.

Rietveld legt uit waarom de concurrentie niet van de grond is gekomen. "Concurrentie op het spoor is niet zo'n goed idee. Dat werkt in Nederland niet, omdat de spoorprocessen te ingewikkeld zijn en te afhankelijk van elkaar. Alle spoorbedrijven moeten over dezelfde rails. Vertraging van bedrijf A betekent hierdoor te vaak ook vertraging voor bedrijf B.''

Rietveld adviseert Noordzij dan ook nog eens goed te kijken naar de structuur van de NS. "De afsplitsing van Railned, Railinfrabeheer en de Verkeersleiding heeft tot problemen geleid'', legt de vervoerseconoom uit. "Vooral in de communicatie tussen de bedrijfsonderdelen wat weer vertragingen en een verslechterde werksfeer tot gevolg hebben gehad.''

De splitsing van infrastructuur en exploitatie is ook volgens FNV-bestuurder Van den Berg de hoofdoorzaak van veel problemen. "Omdat delen van het bedrijf zijn losgemaakt van elkaar loopt het uurwerk niet meer soepel'', zo zegt de bondsbestuurder. "Door de ontvlechting zijn processen waanzinnig ingewikkeld geworden waardoor het bedrijf onbestuurbaar is geworden.''

Van den Berg zegt het vertrek van NS-topman Huisinga te betreuren. Het heeft volgens hem geen zin om 'poppetjes' te vervangen, de structuur van het bedrijf moet op de helling. "Bovendien ben ik nogal huiverig voor een ijzervreter die in een half jaar tijd een grote schoonmaakoperatie gaat houden. En dat terwijl het contact met de directie de laatste drie maanden iets beter ging.'' De uitspraken van minister Netelenbos dat "de interim-bestuurder meer de vrije hand heeft om hard in te grijpen en schoon schip te maken'' geven Van den Berg weinig geruststelling.

Vervoerseconoom Rietveld ziet de toekomst van de NS iets minder somber in: "De Spoorwegen zijn het komende half jaar een staatsbedrijf. Maar een staatsbedrijf is bijna per definitie een inefficiënte onderneming en daar heeft de reiziger niets aan. Uiteindelijk komt een zelfstandige NS er pas weer bovenop als het bestelde materieel is binnengekomen en de werkrelatie is verbeterd. Een heroverweging van de splitsing is daarvoor noodzakelijk.''

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 4 januari 2002