AMSTERDAM - Hij is penningmeester af, hij is commissaris af. Toch zal Arie van Os Ajax nooit verlaten. Hij beleefde hoogtepunten als de glorieuze kampioensjaren uit de jaren negentig maar maakte met zijn arrestatie in de recente Fiod-zaak een persoonlijk drama mee. En natuurlijk was daar de veelbesproken beursgang. "We hebben die overgang van vereniging naar nv niet kunnen bolwerken. De problemen van het beursgenoteerd zijn, zijn toen onderschat. En dat gebeurt nog steeds."

ARIE VAN OS (Foto: Fotografie Rob de Jong)

Als Arie van Os de Amsterdam ArenA binnenloopt, is hij thuis. Ajax-personeel groet hem beleefd, de koffie in het 'dekrestaurant' wordt keurig voor hem betaald. "Ik kom hier nog iedere week. Natuurlijk ook als erelid, maar het is prettig om te blijven horen hoe de zaken lopen."

Van Os (64) - Amsterdamse tongval, losjes in het pak - oogt ontspannen, vriendelijk, een tikkeltje ontwapenend zelfs. "Wat ik het meeste mis, de voetbalclub of de nv? Dat laatste." Wie Van Os ziet, denkt meteen aan voetbal en godenzonen, maar de Amsterdammer heeft meer op zijn curriculum vitae staan. Hij was firmant bij Van der Moolen, het hoekmansbedrijf dat hij na de beursgang in 1988 drie jaar leidde. In 1989 volgde Ajax, waar de beursman als bestuurslid de portefeuille financiële zaken kreeg; of penningmeester werd, zoals hij het zelf bij voorkeur noemt.

Met die voorgeschiedenis lag het voor de hand dat Van Os Ajax de weg naar de beurs zou wijzen. Desalniettemin tekende het voetbalblad Johan onlangs op uit de mond van Joop Krant, topman van Kempen & Co en een persoonlijke vriend van Van Os, dat de penningmeester mordicus tegen was: hij kende de beurs immers als geen ander en wist dat Ajax het slecht zou doen.

Onjuist, reageert Van Os. "Ik weet niet waar Krant dat vandaan haalt. Ja, begin '98 was er een bijeenkomst voor de Ajax Business Association over dit onderwerp. Hij vroeg daar: hoe zit het eigenlijk met Ajax? Ik heb toen gezegd dat er op dat moment geen plannen voor een beursgang waren. Ik kon toch moeilijk vertellen dat we erover filosofeerden!"

Want Van Os zegt honderd procent achter de beursgang van mei 1998 te staan. Toen en nu. "Iedereen begreep dat wij als club wat moesten doen om in de vaart der volkeren mee te kunnen blijven gaan. Daar paste een beursgang bij, maar ook een nieuw stadion. De F-side roept altijd: 'er is hier geen sfeer', maar dat heeft niets met dit prachtige stadion te maken. Dat ligt aan ons. Die verzakelijking moest sowieso."

Verzakelijking, het is de oorzaak van de tweespalt binnen Ajax. Het fenomeen wekte afschuw bij menigeen in en rond de vereniging, maar werd een toverwoord binnen de nieuw opgerichte nv. En beide staan voor de Amsterdamse voetbalclub, die daarmee in een spagaat getrokken werd. Supporters klapten hun handen stuk voor spelers met miljoenentransfers en dito salarissen, maar schreeuwden moord en brand toen hun club zelf op zoek ging naar het grote geld. En dat terwijl het via de beurs vergaarde kapitaal juist nodig was om spelers te kunnen blijven halen, opleiden en betalen.

De weerstand verraste de Ajax-top, erkent Van Os. Bovendien had het verenigingsbestuur zelf grote moeite met de nieuwe rol: Van Os en voorzitter Michael van Praag werden namens de grootaandeelhouder (de Ajax-vereniging houdt 70% van de stukken) respectievelijk commissaris en president-commissaris bij de nv. Het duo hield formeel dus 'slechts' toezicht bij Ajax en maakte niet langer beleid. Dat moest de nieuwe nv-directie gaan doen, die sinds de beursgang achtereenvolgens is aangevoerd door Maarten Oldenhof, Frank Kales en nu Arie van Eijden. De snelle directiewissels duiden op onweer, en dat is er ook geweest. Van Os: "Oldenhof gooide de handdoek in de ring omdat hij vond dat hij te weinig bewegingsvrijheid kreeg. Hij had wel een beetje gelijk, maar hij had moeten vechten in plaats van weg te gaan. Dat neem ik hem echt kwalijk. Er had een dijk achter het beursfonds moeten staan: van Oldenhof en de commissarissen. Die zakte ineen. Ik heb me grote zorgen gemaakt. Het hele idee dat ik had, viel in duigen."

Maar het probleem zat dieper; er dienden zich structureel meerdere stuurmannen achter het Ajax-roer aan: van de (oude) vereniging en van de (nieuwe) nv. "We hebben die overgang van vereniging naar nv gewoon niet kunnen bolwerken. De problemen van het beursgenoteerd zijn, zijn toen onderschat. En dat gebeurt nog steeds. Je moet als commissaris van de nv denken aan de lange termijn, maar de club wil nu resultaten: die wil kampioen worden, snel succes. Daar zit een discrepantie. Van Praag weet door die twee stromingen nog steeds niet wat-ie wel en niet moet doen. Ik heb met hem te doen."

Het Ajax-verhaal kende zodoende na de beursgang een weinig voorspoedig verloop, aangewakkerd door tegenvallende prestaties op het veld. "Toen we naar de beurs gingen, waren we een van de rijkste clubs in Europa. We hadden al Hfl.80 miljoen en haalden met de emissie nog eens Hfl.120 miljoen extra op. Mensen dachten: het kan niet op. Wij hebben te snel gezegd: we trekken nieuwe krachten aan: spelers, technische staf en kantoorpersoneel. Dat hebben we niet goed gedaan. Ajax groeide uit zijn jasje."

Eind 2001 is de Amsterdamse voetbalclub daardoor een bedrijf met oplopende schulden en kent het verliesgevende buitenlandse deelnemingen en een mislukt merchandising-beleid. Toch wordt volgens Van Os een vertrek van de beurs niet overwogen. "Dat is nog niet aan de orde, ik zou het ook geen goede zaak vinden. De voordelen wegen niet op tegen de nadelen. Als je nu weggaat, kan je misschien nooit meer terug."

Wel vindt hij dat huidig algemeen directeur Arie van Eijden meer het boegbeeld van Ajax moet worden. "Hij is gelukkig een commerciële man, die hebben we nodig. Voetbal is een verliesgevende bedrijfstak. Alleen als je een hele strakke organisatie neerzet, kan je winst maken. Het geld van de beursgang was ook bedoeld om, waar nodig, uitbreidingen te betalen. Om dat vliegwiel in gang te zetten: spelers scouten, opleiden, laten spelen en weer verkopen. Daar moet je niet moeilijk over doen. Dat is ons lot."

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 14 december 2001