AMSTERDAM - De aanslagen in New York moeten directeur Dirk Witteveen van de Pensioen en Verzekeringskamer (PVK) de afgelopen maanden een aantal rusteloze nachten hebben bezorgd. Niet alleen de mogelijke blootstelling van verzekeraars aan de ontstane miljardenschade zal door zijn hoofd hebben gespookt, maar ook de plotselinge waardevermindering van aandelenportefeuilles bij pensioenfondsen. En alsof dat nog niet genoeg was, werd er ondertussen ook nog door DNB en STE aan de stoelpoten van de Apeldoornse toezichthouder gezaagd.

"Nee, ik ben niet geschrokken toen ING de verwachte claim uit de aanslag plotseling verhoogde van 50 naar 600 miljoen euro. Ik ben niet zo'n schrikachtig mens. Bovendien hadden ze me van te voren al op de hoogte gesteld. Die claim heeft alleen maar gevolgen voor hun kwartaalwinst, dus dat is meer iets tussen ING en haar beleggers", glimlacht Dirk Witteveen, de voormalige directeur-generaal voor fiscale zaken van het ministerie Financiën die sinds begin dit jaar leiding geeft aan de PVK.

Wel kwam de toezichthouder snel in actie toen bleek dat de schade in New York in de miljarden zou gaan lopen. "Op de ochtend van 12 september hebben we de marges van de mogelijk betrokken verzekeraars in beeld gebracht en ze gevraagd wat ze zouden kunnen hebben. Al snel bleek dat hun marges een veelvoud waren van mogelijke claims."

Toen vervolgens de aandelenmarkt instortte, diende het volgende probleem zich aan. Pensioenfondsen, sinds enkele jaren in staat gesteld om een aanzienlijk groter deel van de pensioenpremies in aandelen te beleggen, zagen hun portefeuilles binnen enkele weken met bijna éénvijfde in waarde afnemen.

Volgens Witteveen klopt het dat de huidige malaise op de aandelenbeurs door de verruiming van een grote impact heeft op 'zijn' pensioenfondsen. "Ze hebben een flinke klap gehad, veel harder dan tijdens de vorige beurscrisis. Maar de fondsen beschikken over voldoende buffers om dergelijke tegenslagen op te vangen. Ik schat dat hun dekkingsgraad hiermee tussen de 10% en 15% is gezakt, maar gemiddeld nog altijd ruim boven de 120% blijft", aldus Witteveen. Twee jaar geleden bedroeg de gemiddelde dekkingsgraad (de verhouding van bezittingen ten opzichte van verplichtingen) overigens nog 150%. De toezichthouder zegt de forse teruggang dan ook niet luchtig op te vatten. "Maar er is geen reden voor paniek. Een pensioenfonds is geen bank waar klanten in een schrikreactie kunnen besluiten om hun ingelegde geld weg te halen. Zelfs in zwaar weer blijft er voor pensioenfondsen voldoende kasstroom", aldus Witteveen, die de beeldspraak verder doortrekt: "Een kleine twintig pensioenfondsen zeilen nu te dicht onder de kust. Het betreft kleinere fondsen waar sprake is van een combinatie van dunne buffers en een magere benchmark van hun aandelenportefeuille, waardoor dekking van minder dan 100% is ontstaan. We zijn daar inmiddels bij wijze van spreken als loods aan boord geklommen, maar ik verwacht niet dat we in hoeven te grijpen." Witteveen voorspelt dat de beursmalaise zal leiden tot massale premieverhogingen in de pensioenmarkt

Witteveen heeft niet het idee dat de PVK aan het kortste eind heeft getrokken in de recente strijd tussen de drie financiële toezichthouders, waarbij De Nederlandsche Bank (DNB) en de Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) vooral werkzaamheden naar zich toe wisten te trekken. De PVK, door velen gezien als de zwakste broeder van de drie, raakt alleen maar taken kwijt. "Ik geef toe dat we onze reputatie tegen hebben. We staan te boek als een suffe club." Maar de PVK-directeur schuift dat imago echter grotendeels af op zijn voorganger Arend Vermaat: "Ik zit hier amper een jaar. Op het moment van mijn binnenkomst was de discussie over de nieuwe invulling van het toezicht ook al grotendeels achter de rug."

Het protest van verzekeraars, pensioenfondsen en tussenpersonen die er niet aan moeten denken voor wat het gedragstoezicht betreft aan de STE overgeleverd te worden, vindt Witteveen verklaarbaar. "Men wil dat ze van hun eigen kleine rotzakje afblijven", grijnst hij. "Maar ik moet ze gelijk geven: Nederland heeft internationaal gezien één van de beste toezichthouders. De veranderende financiële markt heeft echter gezorgd voor gaten in dat toezicht. De huidige hervorming maakt daar een eind aan."

Witteveen zegt dat het zwakke imago van de PVK tactisch goed van pas kwam. "Vanuit een underdogpositie kun je vaak onverwachte overwinningen behalen. Zo hebben we kunnen voorkomen dat we een kleinere en minder zelfstandige rol toebedeeld kregen, dan nu door minister Zalm wordt voorgesteld." De toezichthouder vindt dan ook dat er ten onrechte het idee is ontstaan dat DNB en de STE in de strijd om het toezicht als overwinnaars uit de bus zijn gekomen. Het beeld van de PVK zelf klopt in zijn ogen al evenmin: "We zijn veel agressiever dan ons imago doet lijken. Als de PVK eenmaal aan je broekspijp hangt, laat ze niet meer los. Ook als het straks nodig blijkt dat we ons feller moeten opstellen, bijvoorbeeld omdat we het toezicht op assurantietussenpersonen toebedeeld krijgen, dan haal ik simpelweg de muilkorfjes van onze hondjes af."

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 30 november 2001