door Pieter van der Sloot MOSKOU - De laatste klanken uit de orkestbak sterven weg. Er volgt een korte, tintelende stilte. Dan dondert het applaus. Het publiek rijst als één man omhoog en er wordt van alle kanten geroepen: "Bravo!.. Bravo!.. Bravo!." Even later baden de zangers in een zee van bloemen. Hup, daar vliegt opnieuw een bos rode rozen vanaf de zijloge het podium op. De dirigent en de solisten knikken. Kroonluchters; champagne; kaviaar; tule. Bolsjoi Theater.

"Ik heb weleens een mooiere Schoppenvrouw gezien", zegt Vasili, een musicus van vijftig met een kroesbaardje, die helemaal uit Siberië is gekomen. "Hoorde u op het laatst die violen? Men speelde gewoon vals. Tsjaikovski draait zich om in zijn graf."

Een bezoek aan Moskou zonder een avondje 'Bolsjoi' is voor de cultuur minnende gast vrijwel ondenkbaar. Zo was het in de tsarentijd, zo was het ten tijde van de Sovjet-Unie en zo is het vandaag de dag nog steeds. Maar nu het theater zijn 221e seizoen ingaat, gebeurt dat tegen een achtergrond van zwaar weer. "Ons theater is als een spiegel: het reflecteert wat er in de samenleving gebeurt", zegt pr-dame Jelena Lebedjanskaja. "Als het land geld heeft, hebben wij geld. Als de regering verandert, dan veranderen wij ook."

De Russische economie, met een jaarlijkse groei van rond zeven procent, loopt voor het eerst sinds jaren redelijk goed. Maar de roebelstroom vanuit het Kremlin naar het theater - dat destijds door Moskou werd gezien als hét bewijs voor de culturele superioriteit van de socialistische mens - wordt niettemin droger en droger. De regering heeft andere prioriteiten. Leger, onderwijs, industrie.

"Er is gewoon geen geld", zegt Galja, die al twintig jaar de jassen bij de garderobe inneemt en binocles verhuurt. "De gages kunnen niet worden uitbetaald. En ze zijn al belachelijk laag als je die vergelijkt met het buitenland. Sommigen artiesten treden hier puur op omdat ze van het theater houden."

Het Bolsjoi heeft te kampen met organisatorische chaos sinds Vladimir Vasiljev - in zijn tijd een beroemd balletdanser - vorig jaar wegens wanprestatie als artistiek directeur de wacht werd aangezegd. Daarvoor was er al jarenlang harde kritiek op het dalende niveau en voorts is de staat van onderhoud van het uit 1856 daterende gebouwd (drie eerdere theaters op die plek gingen in vlammen op) ronduit belabberd.

Een Sovjet-reisgids uit 1989 schrijft: "De toegangsprijs voor dit theater, met de beste opera- en balletvoorstellingen ter wereld, bedraagt tussen de één en vijf roebel." Een typische sovjetleugen, maar een subtiele leugen. Officieel waren er wel kaartjes voor deze prijs, maar slechts voor de communistische elite. De biljetten die overbleven, waren bestemd voor de buitenlanders. En deze moesten in harde dollars worden afgerekend. Evenals nu.

De veertig tot honderd dollar die de zwarthandelaren voor een entreebewijs opstrijken (ze zwermen bij de fontein voor het imposante gebouw in groten getale rond), komt natuurlijk niet bij het theaterdirectie terecht. En die heeft geld dringend nodig. Veel geld. "We schatten de restauratiekosten op zo'n driehonderd miljoen dollar", zegt iemand van het hoofdstedelijke bestuur. "Eigenlijk was de operatie voor het jaar 2003 gepland." Maar het lijkt er niet op dat president Poetin dit geld spoedig op tafel zal leggen.

"Ik kan het niet verkroppen. Decennialang waren wij toonaangevend, maar nu worden we aan alle kanten overvleugeld door het Marinksi Theater", zegt Oksana, een 60-jarige zanglerares over de onbetwiste concurrent van het Bolsjoi Theater in Sint-Petersburg.

Want terwijl het Bolsjoi er maar niet in slaagt fondsen op de particuliere markt te werven, lukt dat het Marinski Theater (vroeger bekend als het Kirov Theater) wonderwel. De drijvende kracht hierachter is de ook in Nederland bekende Valeri Gergijev. Een genie, met een onuitputtelijke werkkracht, volgens insiders. "Hij slaapt soms maar twee uur per nacht", zegt Natalja Matouchno van het theater. Zijn inzet en charisma resulteerden vorig jaar in maar liefst dertien premières in het Marinski Theater. En alle van topniveau. "Op het gebied van ballet heeft Petersburg Moskou inmiddels allerwege verslagen", zegt een kenner. "Maar de strijd is nog lang niet gestreden. Het Bolsjoi vecht terug."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 27 oktober 2001