MOSKOU - De zegetocht van Alexander de Grote liep er in de oudheid stuk, in de 19e eeuw tweemaal een campagne van de Britten, en ook die van het Sovjet-leger op het einde van de vorige eeuw. Wat volgt nu?

April 1988, Sovjet-soldaten observeren in de bergen islamitische guerilla's in Afghanistan. (Foto: AP)

Als de Amerikanen een veldtocht overwegen in Afghanistan, dan zullen ze dat doen met de bittere ervaringen in het achterhoofd van de Russische militairen die de Afghaanse hel van 1979 tot 1989 overleefden en van wie de meesten op dit moment voor Washington maar één raadgeving hebben: blijf er weg.

"Als de Amerikanen toch een oorlog beginnen in Afghanistan, dan heb ik medelijden met die jongens. En met hun moeders, broers en zuster", zegt kolonel Joeri Sjamanov die van de tienjarige oorlog tussen de Sovjet-Unie en Kaboel er vijf op het slagveld doorbracht.

Volgens de Russische militair zal een eventuele Amerikaanse veldtocht in het gortdroge bergland van Afghanistan tegen de Taliban "tien keer erger" worden dan de oorlog in Vietnam. "Er is daar helemaal niks om op te schieten, met raketten richt je er niets uit. De bergen redden er alles. Ja, Vietnam zal naderhand in vergelijking een picknick blijken."

Ook Boris Gromov, nu gouverneur van de regio Moskou, maar in 1989 de laatste Sovjet-soldaat die Afghanistan in een roemloze aftocht verliet, kent geen twijfels: "Een oorlog in Afghanistan zal voor de VS uitlopen op een nachtmerrie."

De twee oorlogen die Moskou tegen de moslimrebellen in de opstandige Kaukasusrepubliek Tsjetsjenië voerde, en de vele tienduizenden slachtoffers die daarbij vielen, hebben het Afghaanse debacle enigszins in de schaduw gesteld.

Maar wie de menselijke littekens wil zien, hoeft maar een bezoek te brengen aan een Russische psychiatrische instelling of opvanghuis voor invaliden, waar nog altijd horden Afghanistan-veteranen in vaak kommervolle omstandigheden wegkwijnen. Ook in de Moskouse metro en in voetgangerstunnels treft men ze aan: de 'Afgantsy', mannen met vaak niet meer dan een hoofd met een romp, op een plank of stuk karton bedelend voor een paar kopeken.

"Ik heb gezien hoe ze mijn maat levend vilden, in de brandende zon", vertelt Igor, een technicus uit Moskou die in 1984 ternauwernood aan een gruwelijke dood in handen van de moedjaheddien ontkwam. "Elke bergrug, elke spelonk, elke grot betekent een potentiële hinderlaag. We werden er afgemaakt als vliegen. En elke dag vroegen we ons af: 'wat doen we hier'?" En naast de kans om te sterven op het slagveld was er de dreiging van ziektes als malaria en dysenterie."

Volgens officiële schattingen kwamen vijftienduizend Sovjetmilitairen om het leven, maar officieus circuleren er cijfers van vele malen hoger. Van de Afghaanse bevolking werden bijna een miljoen mensen gedood.

Zoals de Sovjets vochten om in Kaboel een communistisch broederbewind te installeren, zo willen de Amerikanen nu de Taliban bestrijden uit naam van het redden van de westerse beschaving. Maar een grondoorlog wordt volgens Russische militaire deskundigen ook nu vrijwel zeker een massaslachting.

In Afghanistan is inmiddels een hele generatie opgegroeid voor wie oorlog zijn natuurlijke element is, en die het mensvijandige bergland kent als zijn broekzak. Een grootscheeps grondoffensief zal al snel ontaarden in een guerrillaoorlog waarbij de Taliban allerwegen in het voordeel is.

"Het voorbeeld van de Sovjet-Unie toont aan dat Afghanistan een onneembare vesting is", zegt Jevgeni Zeljonov, parlementariër en Afghanistan-veteraan. "Afghanistan is ook niet de Balkan; de infrastructuur is er al stuk. Wil je de Taliban in de bergen pakken, dan kan dat feitelijk alleen maar met verboden chemische en biologische wapens."

zoek naar gerelateerde artikelen

wo 19 september 2001