MOSKOU - Bij een eventuele Amerikaanse vergeldingsactie op Afghanistan zullen de voormalige Centraal-Aziatische sovjetrepublieken Turkmenistan, Oezbekistan en Tadzjikistan, als directe buurlanden van Afghanistan, een cruciale rol spelen.

Alle drie de landen vechten sinds 1991, toen zij na de val van de Sovjet-Unie hun onafhankelijkheid verkregen, tegen het opkomende moslim-fundamentalisme, met op de achtergrond één grote coördinator: Rusland. Vooral het verpauperde, slechts zes miljoen inwoners tellende Tadzjikstan is de afgelopen jaren de voorpost geweest van het gevecht van Moskou tegen de islam die in Ruslands Kaukasische achtertuin (Tsjetsjenië) al voor twee afscheidingsoorlogen en vele tienduizenden doden heeft gezorgd.

Terwijl de megalomane Turkmeense leider Saparmoerat Nijazov zich het liefst door zijn bevolking als een soort godheid laat bewieroken en de Oezbeekse president Islam Karimov eenzelfde dictatoriaal, maar ietwat pragmatischer autoritair regime leidt, voelt de niet minder autoritaire Tadzjiekse president Imomali Rachmonov de hete adem van het oprukkende moslimfundamentalisme het meest in de nek.

Het grensgebied van zijn land met Afghanistan is uiterst poreus. Tadzjiekse troepen voeren hier, gesteund door Rusland dat in Tadzjikistan permanent 10.000 militairen heeft gestationeerd, regelmatig aanvallen uit op Taliban-bases. In het verleden heeft dat geleid tot grote vluchtelingenstromen. Afgelopen december kwamen volgens Amnesty International zo'n 10.000 vluchtelingen uit Noord-Afghanistan onder erbarmelijke omstandigheden vast te zitten aan de Panj-rivier, zonder dat Tadzjikistan ze wilde toelaten.

Deze vrees voor een massale vluchtelingenstroom is slechts één van de redenen waarom het bewind van Rachmonov in hoofdstad Doesjanbe uiterst sceptisch is over steun aan de Verenigde Staten bij een mogelijke vergeldingsactie. De andere reden vormt de houding van grote broer Rusland, dat zich op dit moment in een spagaatsituatie weet.

Terwijl Moskou aan de ene kant samen met de VS moslimfanatici als Osama bin Laden wil uitroeien en Rusland daarmee zelfs in één klap weer zou meedoen op het wereldtoneel, is het aan de andere kant bevreesd voor onrust in Centraal-Azië, dat potentieel een etnisch en religies kruitvat is.

Nadat de Russische minister van Defensie, Sergej Ivanov, dit weekeinde herhaalde dat geen enkele voormalige sovjetrepubliek als basis mag dienen voor NAVO-troepen, zei de Tadzjiekse regeringswoordvoerder, Igor Sattarov, gisteren hetzelfde. Niettemin wordt er volgens bronnen bij het Kremlin door Washington koortsachtig druk uitgeoefend op Moskou om Tadzjikistan toch faciliteiten te laten leveren.

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 17 september 2001