DILI - Niet de politici, maar roomse kerkkoren, rockbands, zangers, dichters en acteurs hebben in de afgelopen weken op Oost-Timor campagne gevoerd voor de eerste vrije verkiezingen. Zij bepaalden goeddeels de vreedzame atmosfeer. De politieke partijen hielden zich op de achtergrond. Hun programma's verschillen niet veel van elkaar en ze waren bang dat een harde politieke campagne weer tot geweld zou leiden.

Vandaag, precies twee jaar nadat Oost-Timorezen zich in een referendum massaal uitspraken voor het breken van de banden met Indonesië, worden zij wederom naar de stembus geroepen voor de volgende stap op de weg naar onafhankelijkheid. Dit keer gaat het om de verkiezing van 88 leden voor een constituerende vergadering, een parlement dat drie maanden de tijd krijgt voor het schrijven en aanvaarden van een grondwet. Daarmee is dan de weg geëffend voor presidentsverkiezingen en, ergens in 2002, de onafhankelijkheid.

Verrassingen worden niet verwacht. Er doen 16 partijen mee aan de verkiezingen, maar nu is al duidelijk dat 'Fretilin' met het leeuwendeel van de zetels zal gaan strijken. Sinds Portugal zijn kolonie in 1975, na de Anjerrevolutie, overhaast verliet en het Indonesische leger het eiland bezette, heeft op Oost-Timor een guerrilla tegen de bezetters gewoed. Dat gebeurde onder aanvoering van 'Fretilin'. De partij kan na een kwart eeuw eindelijk oogsten.

Zo duidelijk als de uitslag is, zo duidelijk is ook dat ex-guerrillaleider en Fretilin-leider Xanana Gusmao de eerste president zal zijn. Na lang aarzelen gaf hij vorige week toe aan de druk zich kandidaat te stellen en is daarmee meteen zeker van de overwinning. "Mijn planning richt zich op een enkel doel: dat in tien, vijftien, hoogstens twintig jaar ons volk de voordelen van de onafhankelijkheid moet ervaren, dat het moet voelen dat het leven is verbeterd", zei hij deze week.

Het is duidelijk dat Oost-Timor nog jaren afhankelijk zal zijn van buitenlandse hulp. Er wordt weliswaar gerekend op aanzienlijke inkomsten uit de olie- en gasvelden voor de kust. Maar voor de rest exporteert het landje uitsluitend koffie. 's Werelds investeerders hebben Oost-Timor nog niet ontdekt.

De verschillen met 1999 zijn niettemin dramatisch. De maanden die aan het referendum voorafgingen, kenmerkten zich door gewelddadigheid en intimidatie door milities, gewapende groepen tegenstanders van de afscheiding die door het Indonesische leger waren opgeleid en uitgerust.

Het referendum zelf bleek het werkelijke startsein te zijn voor weken van bloeddorstige terreur door de pro-Jakarta-milities, van massamoorden, het platbranden van hele dorpen en vooral van de deportatie van enkele honderdduizenden Oost-Timorezen naar West-Timor. De meesten van hen hebben daar een jaar en langer in ellendige omstandigheden in kampen doorgebracht. Zo'n 50.000 van hen zijn nog steeds niet teruggekeerd.

De rust op het eiland werd pas hersteld na de landing van een VN-vredesmacht, die het eiland later overdroeg aan Untaet (United Nations Transitional Authority in East-Timor), de VN-organisatie die Oost-Timor naar zijn onafhankelijkheid leidt.

Untaet-chef Vieira de Mello blijft waakzaam. Dili mag dan veranderd zijn in een ontspannen, zelfs vrolijke hoofdstad met een zee van vlaggen in alle kleuren van de deelnemende partijen, de angst voor een aanval van de pro-Jakarta-milities is niet verdwenen. "Ik ben niet bang. Maar we moeten blijven opletten", zei De Mello gisteren. "Dat het tot dusver vreedzaam is verlopen, betekent niet dat provocateurs in de komende dagen, of wanneer de uitslag bekend is, niet zullen toeslaan om het proces te destabiliseren."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 30 augustus 2001