Raul Castro (links) naast zijn broer Fidel Castro. (Foto: REUTERS)

HAVANA - President Fidel Castro van Cuba viert maandag zijn 75e verjaardag. Hoewel ogenschijnlijk kerngezond en nog steeds vol vuur, bezorgde de bejaarde revolutionair zijn volgelingen een hevige schrik toen hij begin vorige maand tijdens een redevoering plots verslapte en het bewustzijn verloor. Castro's artsen schreven het toe aan oververmoeidheid en benadrukten dat de lichamelijke toestand van de Cubaanse president opmerkelijk goed is voor iemand van zijn leeftijd.

Toch was deze episode voor menigeen aanleiding om even stil te staan bij de vraag wat Cuba te wachten staat wanneer gebleken is dat ook een opper-rebel als Fidel Castro niet het eeuwige leven is beschoren. De lezing van de Cubaanse regering is dat er helemaal niets zal veranderen. "Ons bestel is niet persoonsgebonden", zo constateert minister Felipe Pérez Roque van Buitenlandse Zaken herhaaldelijk.

Een kroonprins is er al. Fidels iets jongere broer, de 70-jarige legerleider Raúl Castro, mag het roer dadelijk overnemen. Fidel gaf dit zelf aan: "Mocht er mij eens iets overkomen, zoals een hartaanval, dan kan Cuba rekenen en bouwen op het gezag en de ervaring van Raúl." De nummer twee zelf laat zelden iets horen. Vorig jaar liet Raúl Castro zich ontvallen dat hij 'geen veranderingen' verwacht. "Je kunt de zon niet met een vingertje doven", zo verklaarde Raúl in een verwijzing naar het enthousiasme van de tienduizenden die telkens weer op de been komen wanneer de Castro-broers zich ergens op het eiland laten zien.

Een implosie van het bestel naar Oost-Europees model is op Cuba onwaarschijnlijk. Fidel Castro heeft geen ongebreidelde staatsterreur nodig om zich aan de macht te handhaven. Zijn charisma is ruimschoots voldoende. Ondanks de scherpe daling van de welvaart die volgde op het wegvallen, twaalf jaar geleden, van de financiële miljardensteun uit de Sovjet-Unie en de landen van het Oostblok, wist het regime op Cuba zich bijna moeiteloos staande te houden. De economie lag in duigen, maar politieke prijs daarvoor is Fidel Castro nooit in rekening gebracht.

Raúl Castro mist de aura van zijn broer en staat bekend als een nogal droge, humorloze man. Hij kan zeker niet de mensenmassa's bespelen en inspireren zoals Fidel daar bedreven in is. "Raúl Castro werkt eerder in de schaduw. Hij sleutelt aan de politieke basis en reist bijvoorbeeld constant door het land om op het niveau van buurtcomités de revolutionaire geestdrift aan te wakkeren", zo analyseert de Britse Cuba-kenner Antoni Kapcia van de Wolverhampton Universiteit.

Volgens Kapcia schuilt daar ook meteen een probleem: "Wanneer Fidel Castro tot dusver politiek kon overleven dankzij z'n sterke persoonlijke uitstraling en wanneer zijn opvolger dat charisma helemaal mist, lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat dadelijk het bestel de dood van Fidel Castro niet lang zal overleven."

Maar zonder de Castro's zou Cuba zijn overgeleverd aan de welvarende maar niet bepaald tactvolle of zelfs maar innig democratische gemeenschap van ballingen in de Verenigde Staten. "Dat is ook een soort van maffia die niet echt een goede naam geniet op Cuba", zo weet Kapcia.

Veel mensen op het eiland zijn bang dat straks terugkerende ballingen al wapperend met hun dollars de hele boel gaan opkopen om zodoende een nieuwe elite te vormen die natuurlijk ook prompt een machtsmonopolie vergaart. Dat is menig Cubaan een schrikbeeld en zal ook velen ertoe brengen om Raúl Castro, saai of niet, meteen te accepteren en te omarmen als Fidels opvolger en erfgenaam.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 11 augustus 2001