HARDERWIJK - Gezinnen met een eigen huis en verder geen ander groot vermogen worden de dupe van het kabinetsplan voor de modernisering van de successiewetgeving. Bij een erfenis van een woning worden de kinderen namelijk veel zwaarder belast dan nu het geval is. De kosten kunnen per kind al snel oplopen tot duizenden guldens, rekenen Johan van den Belt en Jan Gardenbroek van de Rabobank voor.

De kostenstijging wordt veroorzaakt doordat de huidige gunstige regeling voor het erven van een eigen woning om zeep wordt geholpen. Bij overlijden van vader of moeder is de overgebleven partner vrijgesteld en moeten de kinderen nu belasting betalen over 60% van de waarde van het huis. Omdat er vrijstellingen gelden, komt het er vaak op neer dat er géén of naar verhouding weinig belasting hoeft te worden betaald.

Straks vervalt de 60%-regeling en moet er over de gehele waarde van de woning worden afgerekend tegen de tarieven die nu ook al gelden. Deze tarieven zijn afhankelijk van de grootte van de erfenis en variëren van 5 tot 27%.

Stel dat een gezin met vader, moeder en twee kinderen van ouder dan 23 jaar een woning bezit van ƒ600.000 waarop nog een hypotheek rust van ƒ60.000. Wanneer vader in het huidige stelsel overlijdt, moet eerst 60% van ƒ600.000 worden genomen, wat neerkomt op ƒ360.000. Hier gaat dan nog de hypotheek van ƒ60.000 af. Zo resteert er ƒ300.000. Wanneer er in gemeenschap van goederen is getrouwd, komt de erfenis neer op de helft van ƒ300.000 ofwel ƒ150.000.

Er zijn drie erfgenamen, dus krijgt ieder ƒ50.000. De echtgenote kan dat belastingvrij incasseren, de kinderen betalen nu na aftrek van een vrijstelling in totaal ƒ3291 successierecht.

In het nieuwe systeem wordt uitgegaan van de volledige waarde van het huis, dus ƒ600.000. Hier gaat de hypotheek van ƒ60.000 af. Zo blijft er ƒ540.000 over. De helft hiervan is de erfenis, dus ƒ270.000 gulden ofwel ƒ90.000 per persoon. De echtgenote betaalt nog steeds geen belasting, maar de kinderen komen ver boven de vrijstelling uit en moeten in totaal ƒ12.196 afdragen, ofwel ƒ8905 meer dan nu.

Het vervallen van de 60%-regeling is nodig ter financiering van een heel andere doelstelling van het kabinet, namelijk dat partners bij erfenissen volledig worden vrijgesteld van belasting. Dit geldt niet alleen voor gehuwden en geregistreerde partners, maar ook voor ongehuwd samenwonenden.

Met deze en tal van andere maatregelen wil het kabinet de uit 1956 stammende Successiewet moderniseren. Hiermee neemt het kabinet voor een groot gedeelte het advies over dat dit voorjaar werd opgesteld door een commissie van wijzen, genoemd naar haar voorzitter Moltmaker.

De Tweede Kamer heeft inmiddels forse kritiek op diverse onderdelen van het kabinetsplan geuit. Maar daarbij is het vervallen van de 60%-regeling voor het eigen huis deels ondergesneeuwd. Van de grote partijen heeft alleen de PvdA hier vraagtekens bij gezet.

"Hoewel de doelstelling van het kabinet te begrijpen en te prijzen is, zit er een behoorlijke adder onder het gras voor gezinnen voor wie het huis het enige of nagenoeg het enige vermogen is", aldus Van den Belt, senior estate planner bij, en Gardenbroek, directeur van de Rabobank Harderwijk.

Zonder zich in de politieke discussie te willen mengen, constateren Van den Belt en Gardenbroek dat gezinnen met een vermogen van miljoenen guldens naast een huis bijvoorbeeld een effectenportefeuille er wél op vooruit gaan. Deze families doen van oudsher aan financiële planning en maken gebruik van allerlei mogelijkheden om zo min mogelijk successierecht te betalen.

Straks kunnen zij door middel van een vruchtgebruiktestament aanzienlijk besparen. Wanneer vader overlijdt, erft moeder het vruchtgebruik. Daarover hoeft geen belasting te worden betaald. Zij mag in het huis blijven wonen en de revenuen uit de effecten incasseren. De kinderen erven het 'bloot eigendom', dat wil zeggen dat zij eigenaar worden zonder daarvan de vruchten te plukken.

Weliswaar moeten de kinderen over het bloot eigendom belasting betalen, maar moeder schiet dit voor door middel van een renteloze lening. De pijn bij de kinderen is dus relatief niet groot. Komt moeder te overlijden, dan erven de kinderen op hun beurt 'gratis' het vruchtgebruik. Van den Belt en Gardenbroek verwachten dat het opstellen van vruchtgebruiktestamenten in het nieuwe systeem dan ook een grote vlucht zal nemen onder de rijken. Voor 'modale' gezinnen is dit vaak niet aan de orde, aldus het Rabobank-tweetal. "Bij hun gaat het alleen om het huis, zij hebben doorgaans geen behoefte aan of besef van financiële planning."

Een aanrader is dus voor families om, wanneer de nieuwe wet wordt aangenomen, diep na te denken over het bestaande testament of, als er geen testament is, dit te laten opstellen door een notaris. "Hoe krijgen we het geld op een fiscaalvriendelijke manier bij de kinderen?, dát wordt de hamvraag voor veel families", besluiten Van den Belt en Gardenbroek.

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 16 juli 2001