PODGORICA - "Dit is klein Sicilië", zegt Sachsa Zolak bloedserieus. Langs de weg naar de Adriatische kust proberen honderden jongens sloffen westerse sigaretten aan de man te brengen. "We leven van de smokkel, van het zwarte geld. Wie het heeft over de Joegoslavische maffia, heeft het alleen over Montenegrijnen."

Een klein meisje in Montenegrijnse klederdracht zwaait dapper met een vlag tijdens een verkiezingsbijeenkomst van de 'Liberale Alliantie van Montenenegro' in het plaatsje Cetinje. (Foto: REUTERS)

Vanuit de haven van Bar, overigens nu nog de enige Joegoslavische marinebasis, glippen iedere nacht supersnelle speedboten door de mazen van de Italiaanse douane. De Italianen klagen dat zij miljoenen aan accijnzen mislopen. Met die omvangrijke smokkel wordt, geheel in Montenegrijnse traditie, het magere staatsbudget zwart aangezuiverd.

"President Milo Djukanovic heeft zijn imperium opgebouwd op deze smokkel", legt Zolak uit. Oppositieleider Predrag Bulatovic typeert Djukanovic dan ook te pas en te onpas als "de laatste maffiose dictator van Europa".

De 450.000 kiesgerechtigde Montenegrijnen mogen morgen een 77 zetels tellend nieuw parlement aanwijzen. Het gaat daarbij louter om de keuze tussen partijen voor of tegen onafhankelijkheid. Djukanovic wil allang zijn ministaatje losweken uit de Joegoslavische federatie met de grote broer Servië. Bulatovic beschuldigt Djukanovic ervan "heer en meester te willen blijven in zijn eigen rijkje".

Is tweederde van deze nieuwe volksvertegenwoordigers voor onafhankelijkheid, dan kan president Djukanovic nog in juni een referendum uitschrijven om "op democratische en vreedzame wijze", zoals een regeringswoordvoerder het noemt, grenspalen neer te zetten. In Belgrado wil niemand van Montenegro af, maar als een meerderheid van de bevolking Servië de rug toekeert, zullen de nieuwe Servische democratische machthebbers dat voor kennisgeving aannemen.

Alle opiniepeilingen wijzen erop dat de gelegenheidscoalitie 'Overwinning voor Montenegro', die door Djukanovic in elkaar is getimmerd, de stembusgang met vlag en wimpel zal winnen. De coalitie staat op 47 procent tegen 36 voor de partijen die voor behoud van de federatie met Servie zijn. 'Samen voor Joegoslavië' wordt aangevoerd door Predrag Bulatovic, wiens Socialistische Volkspartij vorig jaar brak met de door Slobodan Milosevic geleide zusterpartij in Servië.

"De Joegoslavische federatie is allang dood", houdt Djukanovic de Montenegrijnen voor. Het is dus hoogste tijd om er ook echt een punt achter te zetten. De Joegoslavische president Vojislav Kostunica vindt dat onzin.

Hij heeft Djukanovic al heel wat keren voorgesteld een nieuwe grondwet te schrijven, waarin kleinduimpje Montenegro gelijke rechten krijgt als de reus Servië. Djukanovic wil er niets van weten. Eerst moet zijn landje onafhankelijk worden. Daarna kan er weer een vorm van samenwerking tot stand worden gebracht. Kostunica wijst dat opzetje ronduit van de hand.

Het westen vreest dat onafhankelijkheid zal leiden tot een verder uiteenvallen van voormalig Joegoslavië. En vooral is men bang, dat het anderen, zoals de etnische Kroaten in Bosnië, de etnische Hongaren in de Servische autonome provincie Vojvodina en natuurlijk de Albanezen in Kosovo op gedachten kan brengen.

Kostunica heeft aan de vooravond van de verkiezingen dat gevaar nog eens onderstreept, maar veel indruk heeft het niet gemaakt in Podgorica.

Djukanovic begrijpt alle commotie niet. "De facto zijn we al onafhankelijk. Het Westen heeft ons geholpen op te staan tegen dictator Milosevic en nu willen ze ons niet meer helpen. Ze zullen moeten begrijpen dat wij het toch doen, met of zonder internationale erkenning."

Hij gokt erop dat die erkenning er toch komt, als het nieuwe staatje vreedzaam en democratisch tot stand is gekomen. Dat zou dan op de Balkan een unicum zijn.

za 21 april 2001