JAKARTA - "Boeng Karno was geen gewiekst politicus", zei Megawati Soekarnoputri een paar jaar geleden over Soekarno, haar vader, de stichter en eerste president van de Republiek Indonesië. "Hij was bereid zijn politieke belangen op te offeren ter wille van de eenheid van het land en van de menslievendheid." Ze noemde hem "een romantische humanist" die zijn volk van alle vormen van kolonisatie wilde bevrijden en daar zijn levenswerk van maakte.

Soekarno en zijn eerste vrouw Fatmawati.

De ironie zal ook aan de huidige president niet voorbijgegaan zijn: naarmate het gevaar toeneemt dat Indonesië uiteenvalt, naarmate het zelfvertrouwen verder afneemt nu duidelijk is dat het het land ontbreekt aan effectieve leiding en dat het verzinkt in een economische en sociale chaos, hebben de Indonesiërs zich van Abdurrahman Wahid afgekeerd. Meer en meer zoeken zij steun in het gedachtegoed dat Soekarno hun heeft nagelaten.

Dat zijn dochter Megawati, de huidige vice-president, als voornaamste draagster van Soekarno's ideeën wordt gezien, ligt voor de hand. Het is het fundament van haar populariteit. "Het Indonesische volk draagt Boeng Karno in het hart omdat hij het, als uitroeper van de onafhankelijkheid en als Vader van de Natie, de trots gaf Indonesiër te zijn", aldus Megawati.

Soekarno, die op 6 juni honderd jaar zou zijn geworden, is het grootste deel van zijn leven "Nederlandsch onderdaan" geweest, schrijft dr. Lambert Giebels in zijn vorig jaar verschenen Soekarno (uitgeverij Bert Bakker), de eerste Nederlandse biografie van de man die een hoofdrol speelde in de meest bewogen episode uit de Nederlandse koloniale geschiedenis.

"Weinigen van zijn landgenoten hebben zo'n intensieve Nederlandse scholing gehad als Soekarno", aldus Giebels. "Hij zat in Modjokerto op een Nederlandse lagere school, volgde in Soerabaja de HBS en studeerde af als Nederlands ingenieur aan de TH van Bandoeng.

Maar toen hij eenmaal president was, verbood Soekarno zijn omgeving Nederlands te denken, ofschoon hij heeft bekend dat hij zelf in het Nederlands droomde, bad en vloekte. In een gesprek met Giebels vertelde Megawati in 1997 dat haar vader angstvallig vermeed tegen zijn kinderen Nederlands te spreken. "Niettemin is een Nederlandse uitdrukking van haar vader haar goed bijgebleven: GeeVeeDee", aldus dr. Giebels.

Die uitdrukking is Soekarno zonder twijfel meermalen door het hoofd gegaan tijdens het strafproces dat in 1930 tegen hem en andere leiders van de 'Partai Nasional Indonesia' (PNI) werd aangespannen.

"De Nederlandse gouverneur-generaal De Graeff wilde de PNI die gold als opvolger van de verboden communistische partij tot zwijgen brengen en de leider daarvan tot vergetelheid veroordelen", schrijft Giebels. In een "van communistenfobie doortrokken vonnis" werd Soekarno tot vier jaar gevangenisstraf veroordeeld. Maar het proces maakte hem tevens tot een nationale held.

Na een achtjarige maar niet oncomfortabele ballingschap op Flores en in Bengkulu (Sumatra) verscheen Soekarno in 1942 tijdens de Japanse bezetting weer op het politieke toneel. Onder de Nederlanders gold hij toen als een tropische Mussert (de leider van de Nationaal Socialistische Beweging NSB in Nederland). Maar die opvatting houdt in historisch perspectief geen stand.

In technische zin was Soekarno een 'collaborateur'. Maar samenwerking met de Nederlanders bood in die situatie geen uitzicht op een onafhankelijk Indonesië. En toen de Japanse eindoverwinning onzeker werd, kon hij niet meer terug.

Giebels schrijft: "Hij wilde ook niet terug. Alleen Japan bood kans op een onafhankelijk Indonesië dat onder zijn leiding zou staan. 'Leven of sterven met Dai Nippon' werd de leuze waarmee Soekarno steeds vaker zijn redevoeringen afsloot."

Het werd 'leven', ondanks de Japanse nederlaag. Op 17 augustus 1945 riep Soekarno de onafhankelijkheid uit. In het 'Akkoord van Linggadjati' (15 november 1946) erkent Nederland de autoriteit van de Republiek Indonesië op Java, Sumatra en Madoera. De partijen komen overeen de 'Verenigde Staten van Indonesië' te vormen met de Nederlandse vorstin als staatshoofd.

Strubbelingen en wederzijdse beschuldigingen van schendingen van dat akkoord leiden in juli 1947 tot de eerste 'politionele actie' van Nederland. Aan dat conflict wordt onder buitenlandse druk in 1949 een eind gemaakt. Na de vier maanden durende 'Ronde Tafelconferentie' in Den Haag volgt op 27 december 1949 de soevereiniteitsoverdracht. Soekarno wordt de eerste president van de Republiek.

Soekarno, die in het Westen voor een vrouwenjager en een playboy doorging, werd door een andere biograaf, de Australische hoogleraar J.D. Legge, wel degelijk gezien als een serieuze politicus. Volgens Legge werd hij "het slachtoffer van botsende elementen van nationalisme, separatisme en de strijdige belangen van machtsblokken".

In een maandenlange coup, waarbij Britten en Amerikanen dubieuze rollen speelden en die naar schatting meer dan een half miljoen mensen het leven kostte, werd Soekarno in 1966 uit het zadel gelicht door generaal Soeharto. Hij overleed op 21 juni 1970. Volgens Dewi, Soekarno's laatste echtgenote, werd hij door het Soeharto-regime vermoord met een overdosis slaappillen.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 2 juni 2001