Grote sterren op Filmfestival

Emma Thompson in hoofdrol

door ERIC KOCH

't Is nooit goed. Biedt het Filmfestival van Berlijn weinig Amerikaanse produkties, dan wordt er gesproken van een aflevering zonder veel glans. En als er, zoals dit jaar, flink wat films van over de Atlantische Oceaan op het programma staan, dan buigt Berlijn te diep voor Hollywood. Keuzeheer Maritz de Hadeln trekt zich van die kritiek niets aan. Hij wilde sterren in Berlijn en kreeg grote namen als Jodie Foster, John Travolta, Danny DeVito, Oliver Stone en Emma Thompson. Met de potentiële Oscar-winnaar 'Sense and sensibility' kwam Thompson het 46e festival openen.

Ze maakt er haar debuut als scenariste mee. Haar elegante, romantische en geestige bewerking van de eerste roman Jane Austen leverde Emma recentelijk een Oscar-nominatie op. Of beter gezegd: twee. Want ook als hoofdrolspeelster werd zij voorgedragen voor Hollywood-goud. Lief, warm en verstandig als in 'Howards End' (waarmee zij als actrice een Oscar won) geeft Thompson gestalte aan Elinor Dashwood, die na de dood van haar vader met haar moeder en twee zusters hun landgoed moet verlaten en zonder veel middelen van bestaan elders op de been probeert te blijven.

Terwijl zus Marianne (gespeeld door Kate Winslet) een onstuimige affaire met de jonge charmeur Willoughby begint, wordt Elinor verliefd op de verlegen Edward (Hugh Grant). Beide zusters moeten verstand en gevoel in evenwicht zien te brengen. Een prachtige film in de James Ivory-traditie en dus niet het alledaagse Hollywood-werk.

Familie-bijeenkomst

Dat geldt ook voor Jodie Fosters tweede proeve van bekwaamheid als regisseur. Na haar intieme eersteling 'Little man Tate', over de belevenissen van een buitengewoon begaafd kind, gooit zij in 'Home for the Holidays' de schuifdeuren wijd open voor een luidruchtige familie-bijeenkomst. Holly Hunter speelt er de hoofdrol in als een vrouw in een moeilijke fase in haar leven. Met de pest in haar lijf gaat zij naar de jaarlijkse familie-bijeenkomst ter gelegenheid van Thanksgiving. Zij heeft toch al geen zin in de gebruikelijke familie-kibbelarijen, zij is net haar baan kwijt en haar vijftienjarige dochter heeft aangekondigd dat zij tijdens mama's afwezigheid haar maagdelijkheid bij de vuilnisbak zal gaan zetten.

Foster belicht met veel aandacht en liefde de verschillende relaties en rollen tijdens de familie-festiviteiten. Holly's ouders (Charles Durning en Anne Bancroft) behandelen haar nog altijd als een klein kind, haar zus wil respect en haar broer (Robert Downey jr.) heeft zijn vriend meegenomen. En dan is er nog de eigenzinnige tante (Geraldine Chaplin), die iedereen de waarheid zegt.

Een film vol kleine, menselijke anekdotetjes is het gevolg. "Relaties tussen mensen fascineren mij", vertelt tweevoudig Oscar-winnares Foster in de Duitse hoofdstad. "Daar zijn al mijn films een afspiegeling van. Sterker nog: ik zou het over niets anders kunnen hebben. Wat ik laat zien, is wat ik ben. Ik heb ditmaal geprobeerd om mij anders uit te drukken dan bij mijn eerste film. Dat was een recht-toe-recht-aan verteld verhaal, passend bij de eenvoudige wereld van een kind. 'Home for the Holidays' is zo complex als het bestaan van volwassenen."

"Om die reden heb ik zelf ditmaal geen rol gespeeld. Ik had mijn handen vol om achter de camera al die verschillende draden in dat menselijk tapijt te verbinden. Om het zo levensecht mogelijk te maken, heb ik de acteurs gevraagd om hun personages met eigen ervaringen te verrijken. Iedereen kent tenslotte dat soort verplichte familie-bijeenkomsten. Ja, ik ook. Al is het niet met Thanksgiving. Ik had een hekel aan Kerstmis. Vooral vanwege de cadeautjes. Vreselijk om je dankbaar te moeten tonen voor presentjes die je in je hart afschuwelijk vindt. Dat kon ik niet."

Mag 't in 'Home for the Holidays' niet allemaal pais en vree zijn, hoeveel erger het in familiekringen kan toegaan, toont de bijzondere Britse produktie 'Richard III' Het stuk van William Shakespeare is door Richard Langcraine in een modern jasje gestoken en geeft Ian McKellen de gelegenheid om een onvergetelijke filmschurk neer te zetten. Het decor is een fictief Engeland in de jaren dertig, waar het koningshuis na een korte burgeroorlog is vermoord door de nieuwe vorst Edward en zijn familie.

Hitleriaans

Diens jongere broer Richard is geen man van vrede. Hij voelt zich pas op zijn gemak in een sfeer van moord en geweld en hij hongert naar macht. Een monster is hij, met zijn kromme rug, zijn misvormde arm en zijn slepende been. Met zijn scheve grijnsje weet hij mensen voor zich in te palmen en hij gebruikt angst en ambitie van zijn omgeving om zijn afschuwelijke plannen te verwezenlijken. Iedereen die tussen hem en de troon staat, wordt stelselmatig vermoord, terwijl het hof langzaam verandert in een Hitleriaans hoofdkwartier van onderdrukking.

Recenter zucht naar macht zien wij later deze week in 'Nixon', de nieuwe geruchtmakende film van Oliver Stone. Als de afgezette president heeft Anthony Hopkins inmiddels alweer een Oscar-nominatie veroverd. Ook het scenario van Stone werd voorgedragen voor zo'n prijs. Films van Amerikaanse bodem om eer mee in te leggen, vindt Berlijn terecht.

Eer uit Berlijn kreeg de Amerikaanse regisseur Elia Kazan. Hij ontving de Gouden Beer voor zijn hele oevre. De 87-jarige regisseur werkte met filmlegendes als Marlon Brando en James Dean. Hij ging in zijn werk politieke kwesties niet uit de weg.

Emma Thompson (l.) en Kate Winslet als de zusjes Dashwood in de film 'Sense and Sensibility'.
Foto: Clive Cloote

Première 11 april 1996