Mooie beelden en boeiende rollen

Een sterk 'Karakter'

door HENK TEN BERGE

Een moeilijke of harde jeugd, beweren ze vaak, is een excuus voor een mislukkend leven. Het tegenovergestelde echter kan ook. Er zijn in de samenleving voorbeelden van zichtbaar: grote successen en topcarrières na een kille kindertijd die weerbaar en strijdbaar maakte, een revanche-gedachte aanwakkerde, dikwijls zonder dat de persoon in kwestie zich dat zo precies bewust was. Er is meestal wel Karakter voor nodig. Bordewijk schreef onder die titel ooit een prachtig boek over dat thema. Daar is nu een mooie film van gemaakt.

In het verhaal 'Karakter' is de deurwaarder Dreverhaven (Jan Declair, foto boven) een cynische en meedogenloze man. Mededogen kent hij niet. Hij is eenzaam en moet slechts eenmaal in zijn leven 'iets' met een vrouw hebben gehad, met zijn huishoudster die negen maanden later een zoon ter wereld brengt. Zijn zoon dus, Katadreuffe geheten. De namen zijn een begrip voor wie nog Nederlandse literatuur leest. Maar de trotse moeder weerstaat de vader. De zoon zal het daardoor moeilijk krijgen. Het leven wordt voor hem een aanhoudende oorlog met zijn vader.

Die vader is een ijzersterk karakter maar neigt naar het negatieve. De titel van boek en film had de meervoudsvorm 'Karakters' kunnen hebben, want deurwaarder en vader Dreverhaven is niet de enige die onwrikbaar blijft. De moeder is ook niet van haar stuk te brengen. En de zoon...van wie zou hij het hebben?

Hun drijfveren zijn op verschillende manieren te interpreteren. Vader en zoon staan centraal en we gaan vooral meeleven met de jongste. Zijn houding wordt niet alleen gesteund door verzet en afkeer. Er zijn momenten waarop hij enige hulp verwacht in zijn maatschappelijk kansloze positie. Die blijft uit en er komt woede bij aan zijn kant. Aan seniors zijde was die er al door de hardnekkige afwijzingen van de vrouw, de moeder van zijn kind. Het is zelfs mogelijk dat de vader bewust koud en liefdeloos optreedt om de jongen te harden. In de spaarzame ontmoetingen wordt de man verweten : "Je hebt altijd tegen gewerkt", waarop hij steevast riposteert met "mee gewerkt!"

Een fascinerend spel binnen dit drama dat in de Hollandse literatuur al een grote reputatie genoot. Het is geregisseerd door Mike van Diem en stijlvol in beeld gebracht in een sinistere, zakelijke sfeer waaronder de hartstocht echter gloeit. Jan Decleir speelt Dreverhaven zwart en zwijgzaam, in zichzelf gekeerd, met vernietigende blik maar is toch af en toe in staat iets kwetsbaars te tonen: een winnaar die verliezen gaat.

De zoon Katadreuffe, die dwars tegen alles in een glanzende carrière nastreeft, zijn gevoelsleven offert om succes te halen en daarin mogelijk bereid is verder te gaan dan zijn gewetenloze vader, krijgt gestalte door de jonge, verrassende acteur Fedja van Huet. Naast hen zorgen onder andere Betty Schuurman als de trotse moeder, Tamar van den Dop en Lou Landre voor karakteristieke rollen , terwijl Victor Low een prachtig komisch nummer levert als de uiterst relativerende advocaat De Gankelaar.

'Karakter' is een Nederlandse film met een hart en een ziel. En een karakter.

Première 17 april 1997