Week 51
1999

Desmond Llewelyn onsterfelijk als 'Q'

Eerder deze week (18 december 1999) overleed Desmond Llewelyn, de man die het James Bond-personage Q onsterfelijk maakte. Hij reed naar huis nadat hij in Sussex exemplaren van zijn onlangs verschenen autobiografie had gesigneerd en botste met zijn blauwe Renault Mégane frontaal op een tegenligger. Per helikopter werd hij overgebracht naar het ziekenhuis, waar de 85-jarige acteur aan zijn verwondingen bezweek.

Desmond Llewelyn op de première van 'The world is not enough'.

In de ogen van het grote publiek was Llewelyn versmolten met zijn personage. Hij speelde Q al 36 jaar. Vanaf zijn introductie werd Q op zijn beurt een onlosmakelijk deel van de 007-mythe, hoewel Bond-creator Ian Flemming hem in geen van zijn boeken opvoerde (Alleen in 'Casino Royale' maakte de schrijver gewag van de 'Q Branch' als speciale afdeling). De celluloid James Bond vertrouwde echter steeds meer op handige apparaatjes om in leven te blijven en dus ook op de man onder wiens leiding ze werden ontwikkeld. De haat-liefdeverhouding tussen Q en Bond werd puntig uitgespeeld in 17 van de 19 Bond-films. Eén keer lieten de producenten na om Desmond Llewelyn in te huren ze vonden dat er teveel nadruk kwam te liggen op de 'gadgets' maar Bond-fans riepen massaal om zijn terugkeer. Wat in de volgende film dan ook prompt gebeurde.

Schooltoneel

Toch had het maar weinig gescheeld of Llewelyn had nooit geacteerd. Een carrière op het toneel of in de destijds nog jonge filmindustrie was geen gebruikelijke carrièrestap voor de zoon van een mijningenieur uit Wales. Hoewel Llewelyn door zijn ervaringen met schooltoneel al op zijn zestiende een passie voor acteren had ontwikkeld, duurde het nog enkele jaren voordat hij die richting daadwerkelijk opging. Eerst probeerde hij zijn geluk als accountant en ook trachtte een familielid met een hoge functie bij de politie hem een baantje te bezorgen bij de sterke arm ( Hij werd afgekeurd vanwege slechte ogen). De jonge Desmond overwoog zelfs om predikant te worden. Een weekje mediteren genas hem fluks van dat denkbeeld. Op zijn twintigste werd hij toegelaten tot de Royal Academy of Dramatic Arts.

Oorlog

Maar voor zijn loopbaan vleugels kon krijgen, gooide de oorlog roet in het eten. Llewelyn werd onder de wapenen geroepen en begin 1940 naar Frankrijk gestuurd. In het nauw gedreven door de Duitse overmacht zwom hij met een paar anderen een rivier over in de veronderstelling dat Britse eenheden hen aan de andere kant zouden opwachten. In plaats daarvan zwommen zij recht in de armen van de vijand en Llewelyn belandde in een krijgsgevangenkamp. Daar raakte hij betrokken bij een ontsnappingspoging. Maar in de nacht voor de uitbraak werd hij betrapt toen hij de laatste hand legde aan een geheime tunnel. Het leverde hem tien dagen eenzame opsluiting op. ,,Een opluchting'', vertelde hij later. ,,Na zoveel jaar met vijftig anderen op een slaapzaal te hebben doorgebracht, was een beetje rust en privacy me meer dan welkom.''

Q-tijdperk

Hij wist heelhuids het einde van de oorlog te halen en pakte na terugkeer in Engeland zijn acteercarrière weer op, met tal van kleine film en tv-rollen. In 1963 werd hij gerekruteerd voor 'From Russia With Love', de tweede Bond-film, waarin hij Sean Connery voorzag van een koffer vol verrassingen. Het was het begin van Q-tijdperk.

Bond-acteurs kwamen en gingen. Sean Connery, George Lazenby, Roger Moore, Timothy Dalton: ze bleken vervangbaar, net als ooit Pierce Brosnan, de huidige James Bond, zal zijn. Maar wat er ook gebeurde, Llewelyn bleef. Ook in de 'The World is Not Enough', de meest recente Bond-film is hij van de partij, nukkig als altijd. Als Q kondigt hij in deze film zijn terugtreden aan en introduceert zijn rechterhand R, gespeeld door John Cleese. Een bijna profetische daad. Door Desmond Llewelyns dood is het afscheid van Q onherroepelijk geworden.