SPEKTAKEL in Romeinse arena

RUSSELL CROWE
verovert het Colosseum als 'The Gladiator'

door Eric Koch

ROME - De juichtonen zijn verstorven. Diep is het bloed weggezakt van de strijders die een laatste blik wierpen naar de ereloge in de wetenschap dat ze zouden sterven. Een pollenveld en een ruïne resten van de roemruchte marmeren tempel van vermaak waar ooit zeeslagen werden nagespeeld, mannen elkaar op leven en dood bestreden met zwaarden, netten en drietanden en de eerste christenen aan de leeuwen werden gevoerd. Een slordige tweeduizend jaar geschiedenis valt weg als we tussen de schreeuwende toeschouwers plaatsnemen in het uitpuilende Colosseum, waar de heldhaftige ex-generaal Maximus de harten van het volk verovert in Ridley Scotts onvergetelijke spektakelstuk 'The Gladiator'.

Russel Crowe moet als Maximus, generaal in ongenade, in de arena voor zijn leven vechten.

"Ik heb gisteren nog even op de restanten van de tribunes gezeten", zegt de imponerende hoofdrolspeler van 'The Gladiator', die volgende week in ons land in première gaat. "Met mijn ogen dicht waande ik me weer even in die arena. Ongetwijfeld zal ik voortaan bij elk bezoek aan Rome even bij het Colosseum langsgaan. Het is toch een beetje mijn huis geworden." Hij lacht. "Al is het tegenwoordig een beetje rommelig."

Hoe het er in volle glorie heeft uitgezien, ervaren we via de blik van filmmaker Ridley Scott, niet voor niets een van de grote visuele artiesten van onze tijd genoemd. Een glijvlucht van de camera boven het oude hart van het Romeinse Rijk is een van de cinematografische traktaties waarmee hij een voorbije tijd doet herleven. Onze hedendaagse computer levert een bijdrage aan de imposante recreatie van de arena waar de keizers het volk brood en spelen gaven, maar ook zonder die technologische hulpmiddelen was Scott een eind gekomen, vertelt Crowe.

Opwindend

"Als je met special effects een juichende menigte op de bovenste ring van een volledig gerestaureerd Colosseum in beeld kunt brengen, geef je je film een opwindend extraatje. Maar Scott kan met weinig al veel suggereren. Bovendien: we hadden op Malta een arena voor driekwart nagebouwd en ik kan je verzekeren, als 5000 figuranten je naam scanderen, heb je als acteur weinig fantasie nodig om je er de rest bij voor te stellen."

Russell Crowe volgde voor 'Gladiator' regelmatig zijn instincten.

Om dergelijke ervaringen wilde Russell Crowe acteur worden. "Mijn verbeelding bracht me als klein jongetje veel verder dan de muren van ons kleine appartement in een buitenwijk van Sidney. De enige manier om werkelijk in die fantasie onder te kunnen duiken was te gaan acteren. Iedereen wil als jongetje Robin Hood zijn, maar de meeste mensen nemen uiteindelijk genoegen met een baan op een bank. Ik zou met die middelmaat niet kunnen leven. Mijn grootvader was cameraman en mijn ouders deden de catering op filmsets, zodat ik al heel jong elke bevangenheid verloor voor de camera. Toch had ik geen toekomst als filmacteur voor ogen. Een hoofdrol in een Arthur Miller-stuk in het theater van Sidney, dat leek me het hoogst bereikbare.

Daar heb ik mijn best voor gedaan. Tot een collega me duidelijk maakte dat wat ik zocht wellicht niet in het theater te vinden zou zijn. Zijn woorden sloten aan bij de ontevredenheid die aan me knaagde. Ik kan me nog goed herinneren dat ik een half uur na een voorstelling buiten een sigaretje rookte, uitkijkend over het water van de haven van Sidney. Ik had wellicht die avond mijn beste werk afgeleverd. Ik voelde het nog in mijn aderen. Maar tegelijkertijd besefte ik dat de toeschouwers allang weer dachten aan de vuilnis die buiten gezet moest worden, aan problemen op het werk of aan hun ergernis omdat hun partner iets droeg dat ze niet mooi vonden. Alle energie die ik in mijn optreden had gelegd was al weer compleet verdwenen.

Film werd mijn medium. Daarin kan ik mijn rol perfectioneren, kan ik schaven aan een perfecte timing. Dat optreden wordt voor altijd vastgelegd. Een jaar later zie je dan in de bioscoop het volle effect van de kleine expressie die je zo zorgvuldig hebt bedacht. Met Ridley Scott heb ik veel gesproken over dat ene moment in de film dat Maximus zou glimlachen. Wanneer moest dat zijn? We wisten het niet. En toen, spontaan, in een bepaalde scène was daar die glimlach. En het voelde perfect aan. Fantastisch. Na al die voorbereiding zit je zo in je rol, dat je personage zelf het moment aangeeft."

Dat Russell Crowe na 'L.A. Confidential' en 'The Insider' met 'The Gladiator' definitief het etiket van filmster opgeplakt heeft gekregen, zegt hem weinig. "Het woord ster is een definitie van anderen. Ik heb een logische progressie doorgemaakt van bijrollen tot hoofdrollen in het theater en later in de cinema. Waar dat toe geleid heeft is dat ik met een van de beste filmregisseurs op een toneel kan werken dat oneindig veel groter is dan dat de schouwburg van Sidney. Met zo iemand kan ik me op de set van 'The Gladiator' werkelijk iemand in een andere tijd voelen. Als je bij de opnamen van een veldslag in de bossen van Germania tot je knieën in de sneeuw en de modder staat, met 2000 figuranten om je heen, voel je je alsof je met een tijdmachine bent gestapt. Als je alleen maar dampende, vechtende lijven om je heen kan zien en paarden hun eigen koers kiezen, vliegt de vastgestelde choreografie het raam uit en volg je simpelweg je instincten. En als de overlevende soldaten zich dan achter je opstellen, omdat ze hun aanvoerder willen volgen, dan bén je Maximus."

Hij lacht. "En op zo'n moment komt een figurant aangerend, die kennelijk ergens opgehouden was en als Maximus grijp ik 'm en hef mijn zwaard op. Zegt die man met een piepstemmetje: "Maar ik hoor in deze scène helemaal nog niet te sterven." Dan is het plotseling alsof je in een Monty Python-sketch verzeild bent geraakt."