Wereldtentoonstelling volgend jaar open
Lissabon legt het accent op water
door M. R. Ziegler
LISSABON - Deze maand mei - de 22ste - over één jaar zal de grote wereldtentoonstelling in Lissabon over wateren, oceanen en zeëen officieel worden geopend. Twee jaar later, in 2000, is Hannover met een soortgelijk mega-evenement aan de beurt, maar over een geheel ander thema, namelijk over de electronische en computer techniek in de volgende eeuw alsmede een terugblik over de razendsnelle ontwikkeling daarvan in onze jaarhonderd.
Blikt Hannover vooruit, Lissabon legt het accent op het behoud en het beheer van het water als een van de vier elementen; met andere woorden in Portugal gaat het over de beheersing van het wereldwatermilieu in al zijn facetten; over de balans tussen ecologie en techniek.
Lissabon heeft voor het evenement een puntgave 'kapstok' in huis. Vijfhonderd jaar geleden ontdekte de Portugees Vasco da Gama de zeeroute naar India. Nautische avonturiers kregen daardoor de smaak van het varen te pakken en ontdekten en veroverden later o.a. Amerika. Niet alleen landen of werelddelen werden 'ontdekt', ook de tussenliggende oceanen geraakten tot bekend, bevaren terrein. Hoofdzakelijk in deze eeuw werden en worden de wateren inclusief hun belangrijke voedsel (en ook wel energie)bronnen meer en meer aangetast door verontreinigingen van allerlei aard; lozingen (ook radio-actief), olieboringen, recreatie, verwarming en het smelten van de poolkappen etc. Deze zorgelijke situatie deed de Verenigde Naties het jaar 1998 uitroepen tot het Internationale Jaar van de Oceanen. Alle lenzen en schijnwerpers worden het volgend jaar dus gericht op de zeewateren, en alles wat daarin groeit, bloeit en zwemt, door het organiseren van de wereldtentoonstelling, een aantal conferenties en symposia uitmondend in verdragen tussen naties die tot bescherming van de zeëen moeten bijdragen; kortweg een mondiale maritieme milieu-actie waarbij Portugal het voortouw nam en neemt.
Deze raffinaderij-schoorsteen, waaruit vroeger een vlam brandde, vormt het nostalgisch element op de EXPO als aandenken aan de industrie van weleer.
De Portugezen grijpen de kans een grote wereldexpositie in huis te halen best slim aan. Ze bouwen nu eerst de tentoonstelling om daarna, op de grondvesten ervan, een nieuwe stadswijk met 25.000 woningen te stichten. Daarvoor reserveerden zij aan de Taag, de Olijvenhaven (Doca dos Olivais) genoemd, een lap grond van 60 ha. met o.a. verouderde olie-industrie die toch moest verdwijnen. De infrastructuur nodig voor de wereldtentoonstelling is ook handig en toepasbaar in het latere, nieuwe moderne stadsdeel (glasvezelkabel, pneumatische afvoer huisvuil, centrale warmwatervoorziening). Op deze getructe wijze krijgt Lissabon tal van kapitale, eigentijdse voorzieningen nagenoeg 'in de schoot geworpen': wegen, treinstation, metro-lijn, sportstadion, theaters, getijloze jachthaven met binnenmeer, ruim (permanent) expositiecentrum, bioscopen, hotels, restaurants, parkeergarages en parken. Bovendien wordt er nog eens een nieuwe 13 km. lange brug met medewerking van Belgische aannemers naar Montijo gebouwd. De fraaie, hoog boven de Taag uittorende eerste brug is namelijk dagelijks zwaar overbelast. Overigens was het de Nederlandse Heidemaatschappij, die de bodem van het EXPO-gebied ontdeed van de industriële verontreiniging.
Op papier lijkt deze 'maritieme' EXPO op een succes af te stevenen. Er worden 10 miljoen bezoekers verwacht waarvan een deel meerdere bezoeken zal afleggen. Aan deelnemers geen gebrek. Zo'n 127 (per begin februari) landen en internationale organisaties, dertig procent meer dan was gepland, zullen van de partij zijn. Ons land blijft niet achter en reserveerde een expositieruimte van dezelfde oppervlakte als Amerika. Wij zullen de problematiek van de Noordzee met haar drukke vaarroutes, intensieve visserij alsmede overbevissing, de op zee uitmondende rivieren en onze havens in kaart brengen.
Maar voor de Portugees in de 'rua' (straat) is deze EXPO nog geen 'gekookt eitje'. Hun scepsis baseren ze op de torenhoge kosten van het project; voor dat geld hadden de Portugezen liever betere en eigentijdse wegen, treinverbindingen (naar de Algarve nog een dieselboemeltje met lange trajecten enkel-spoor) en/of ruimere aandacht voor sociale woningbouw gezien. Bovendien schamperen zij op de buitenlandse investeerders van de woningbouwprojecten op het EXPO-terrein. "Dat zijn niet onze eigen mensen, die kennen we niet", zeggen ze schouderophalend. "De woningen in de wijk Olivais Dock worden te kostbaar voor de doorsnee Portugees. Alleen vermogenden en buitenlanders kunnen die koopprijzen of huren gaan opbrengen", menen zij.
De klapper, de eerste attractie van deze 'natte' wereldtentoonstelling in Lissabon wordt zonder twijfel het immense permanente zeewateraquarium, ontworpen door de bekende Amerikaanse architect Peter Chermayeff, waarin fascinerende onderwater flora en fauna 300 soorten, 25.000 stuks worden uitgezet. Het wordt het grootste binnen Europa; slechts het aquarium in het Japanse Osaka is iets volumineuzer. De eerste dieren zijn al aangekomen en worden in quarantaine gehouden. Eieren van pinguins en andere zeevogels, geraapt op de Zuidpool, wordt uitgebroed in de dierentuin van Cincinnati.
Publicatiedatum = 24 mei 1997
