DEN HAAG - De ministers Korthals (Justitie), Netelenbos (Verkeer en Waterstaat) en Jorritsma (Economische Zaken) worden vandaag in een spoeddebat over de vermeende bouwfraude zwaar onder vuur genomen door de Tweede Kamer.

Steeds duidelijker wordt dat het openbaar ministerie (OM) en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) bepaald niet snel en slagvaardig hebben gereageerd op de informatie die tipgever Ad Bos al 2,5 jaar geleden bij ze heeft aangekaart.

De onderhandelingen blijken niet te zijn vastgelopen op de hoogte van de vergoeding die Bos en zijn advocaat eisten. Bos wilde een soort werkgarantie. Volgens Kamerleden had het OM daardoor veel sneller afspraken kunnen maken om de stukken van Bos in handen te krijgen. Minister Korthals erkende gisteren tegenover deze krant dat er "dingen niet goed zijn gegaan".

De bewindsman heeft gisteren de dossiers van Bos ontvangen en overgedragen aan het OM en de NMa. Een speciale werkgroep van ruim 20 mensen gaat "met de hoogste prioriteit" aan de slag.

Ook andere signalen over bouwfraude blijven lang liggen. Volgens CDA-Kamerlid Leers heeft Gedeputeerde Staten van Groningen anderhalf jaar geleden bij kartelwaakhond NMa aan de bel getrokken over vermoedens van bouwfraude in de provincie. Tot op heden heeft het provinciebestuur geen enkele reactie van de NMa ontvangen. "Schandalig", zegt Leers, die opheldering van de verantwoordelijke bewindsvrouw Jorritsma eist.

De Kamer, onder aanvoering van de leden Van Gijzel (PvdA) en Leers die nauw bij de zaak-Bos zijn betrokken, haalt daarom hard uit naar de twee falende opsporingsinstanties. De bewindslieden moeten verantwoorden waarom zij niet veel krachtiger hebben gereageerd op de fraudesignalen waarop zij al zeker anderhalf jaar geleden zijn gewezen. Volgens Van Gijzel hebben sommige topambtenaren "boter op het hoofd".

Voorzitter Elco Brinkman van het Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB) heeft gisteren voor het eerst op de bouwfraude gereageerd. De oud-CDA-politicus heeft gesprekken met de top van diverse grote bedrijven gehad. Hij verwijst alle beschuldigingen over een miljardenfraude in de sector naar het rijk der fabelen, maar weigert zijn hand in het vuur te steken voor de branche.

De Kamer is ook boos op minister Netelenbos, die gisteren, ruim een jaar na het vaststellen van strafbare feiten bij de bouw van de Schipholtunnel, pas bekend heeft gemaakt dat het OM geen vervolging instelt tegen de aannemers HBW en NS-dochter Strukton wegens het behalen van bovenmatig hoge winsten. Justitie heeft een schikking met de aannemers getroffen.

Dinsdagochtend, even voor half twaalf. De schuifdeuren bij de ingang van het ministerie van Justitie gaan hermetisch op slot. Via een zij-ingang wordt ingenieur Ad Bos, de klokkenluider over een vermeende enorme bouwfraude, door twee veiligheidsmensen pijlsnel naar binnen geloodst.

Boven wacht minister Benk Korthals, die zich laat bijstaan door secretaris-generaal Borghouts en procureur-generaal De Wijkerslooth, om de dossiers in ontvangst te nemen. Aan de grote tafel in een ontvangstzaaltje zit Ad Bos met zijn familie en adviseur tegenover de minister en zijn staf. De sfeer lijkt ontspannen. Koffie en gevulde koeken hebben het ijs gebroken.

Bos laat uiterlijk niets blijken van zijn boosheid op het openbaar ministerie, waarmee zijn inmiddels aan de kant geschoven ontslagen advocaat mr. Heukels in het diepste geheim ruim anderhalf jaar lang tevergeefs heeft onderhandeld over een schadevergoeding.

Toch is achter de schermen nog wel degelijk sprake van veel oud zeer. Bos heeft nog zo weinig vertrouwen in het OM, dat hij de bewijzen alleen maar aan Korthals wil overhandigen.

Vooral het college van procureurs-generaal heeft het in de ogen van Bos verbruid. Al in '99 stuurde de advocaat van Bos een brief naar de toenmalige procureur-generaal René Ficq om te klagen over het gebrek aan daadkracht bij het OM. Volgens Bos is door justitie steeds ten onrechte de indruk gewekt dat hij drie ton tipgeld eiste. In werkelijkheid wilde de tipgever een financiële compensatie voor de tijd dat hij voor justitie aan de slag zou moeten en niet meer aan zijn gewone werk zou toekomen.

PvdA-Kamerlid Van Gijzel, die in nauw contact staat met informant Bos, bevestigt deze lezing. "Bos wilde de stukken aanvankelijk niet overhandigen aan het OM omdat hij bang was dat hij straks met 50.000 gulden in zijn handen zou staan, waarvan hij ruim 40.000 gulden aan zijn advocaat moest afdragen. Zijn vrees was dat er geen onderzoek zou komen, waardoor de grote jongens verder kunnen gaan en hijzelf zonder werk zou komen te zitten. Ik kan mij daar wel iets bij voorstellen. Kijk maar naar de klokkenluider over de fraude bij de Schipholtunnel. Die is ook ontslagen en staat met lege handen. Bos wilde van het OM zekerheden dat hij aan het werk kon blijven."

Bos was jarenlang in dienst van het Groningse bouwbedrijf Koop Tjuchem, maar raakte in conflict met een directielid waarna hij naar Sint Maarten werd overgeplaatst. De ruzie escaleerde en Koop stapte naar de rechter om ontbinding van de arbeidsovereenkomst aan te vragen. Via een andere werknemer van het bedrijf kreeg Bos een 'schaduwboekhouding' in handen gespeeld waaruit de megafraude zou blijken.

Bos was zo verbitterd over de handelwijze van zijn voormalige werkgever, dat hij samen met zijn advocaat naar wegen zocht om Koop aan de schandpaal te nagelen. Daartoe werd niet alleen contact gezocht met justitie, maar ook met bijvoorbeeld de Nederlandse Spoorwegen, één van de grootste benadeelden in de fraudezaak. Bos wilde in ruil voor het overleggen van de bewijzen een baan bij de NS, maar het bedrijf had geen interesse.

De zaak is door Bos vorige week in de openbaarheid gebracht. De minister krijgt de stukken nu voor niets van Bos. "Althans, voor een paar gevulde koeken", grapt een aanwezige in de kamer van Korthals. Drie grote grijze dossiermappen, boordevol vermeende illegale transacties, liggen in het midden op tafel. Minister Korthals neemt het woord. "De heer Bos heeft zojuist de stukken aan ons overhandigd. Hij wenst ons, het openbaar ministerie en de Nederlandse Mededingingsautoriteit veel succes met het verdere onderzoek. En hij is bereid om ons daarbij verder te helpen." Als foto's zijn gemaakt gaat de deur weer dicht.

Na afloop van de bijeenkomst laat de familie Bos weten met de eigen auto weer naar huis te gaan. De gepantserde dienstauto van de KLPD waarmee Bos is opgehaald blijft achter. De minister geeft in zijn werkkamer nog een toelichting. "Het is belangrijk dat de heer Bos de stukken nu heeft afgestaan. Het OM en de NMa gaan er uitgebreid naar kijken. We nemen de zaak heel serieus. Maar een grondig onderzoek kost tijd. Dit gaat maanden duren. We hebben een speciaal team samengesteld, waarbij het OM vooral kijkt naar de strafrechtelijke aspecten en de NMa naar de kartelwetgeving."

Korthals heeft bij Bos een 'bepaalde opluchting' bespeurd. "De heer Bos was zeer toegankelijk. Hij heeft natuurlijk best een moeilijke periode achter de rug. Hij was volgens mij ook blij dat hij de dossiers nu aan ons heeft overhandigd."

zoek naar gerelateerde artikelen

wo 14 november 2001