AMSTERDAM - De VVD kon, met zeven jaar lang de financieel degelijke Gerrit Zalm als haar minister van Financiën, niet anders dan met een vrij solide verkiezingsprogramma komen. Dat past bovendien in de traditie van die partij. Het gisteren gepubliceerde manifest beantwoordt aan die verwachting.

Daarmee verschilt de VVD met GroenLinks dat in haar programma zonder enige reden van een vrij hogere economische groei uitgaat om zo een reeks van nieuwe uitgaven te kunnen betalen. De PvdA kwam ook met veel nieuwe uitgaven, en beloofde later te vertellen hoe dat te betalen. D66 vertelde dat wel, maar liet de details zitten. De VVD geeft vrij exact aan waar zij het geld vandaan haalt voor lastenverlichting en nieuwe uitgaven.

Dat is niet hun enige verschil. De VVD wil als enige een generieke lastenverlichting, ƒ8 miljard, die onder meer wordt betaald uit de groei. Daardoor heeft de partij eenzelfde bedrag minder beschikbaar voor nieuwe uitgaven als bijvoorbeeld PvdA en D66.

Daarbij is de volksgezondheid bij de VVD wel het kind van de rekening. Daar gaat in haar program per saldo slechts een half miljard extra heen. Andere partijen trekken daar veel meer voor uit. De partij zet alle hoop op wijziging van het verzekeringsstelsel en heeft bovendien grote aarzelingen of extra guldens wel goed worden gebruikt. Het is toch wel erg karig van de liberalen.

Onderwijs en criminaliteitsbestrijding komen beter tot hun recht. Er gaat ook meer geld naar de wegen dan in de andere programma's. De liberalen willen meer dan de anderen ook het asielbeleid aanscherpen. Het slappe beleid van de laatste jaren was de VVD een doorn in het ook. Maar als regeringspartij was ze daarvoor wel medeverantwoordelijk.

Naast de omvang van de lastenverlichting en de extra uitgaven en de aanpak van de asielzoekers worden het wao-beleid en de invoering van een nieuw verzekeringsstelsel voor de zorg twee belangrijke items in de verkiezingsstrijd. Op die laatste twee onderwerpen staat de PvdA geïsoleerd. De socialisten durven niets als het om de wao gaat, terwijl de miljoenste wao'er wel in aankomst is. Ze hopen dat de sociale partners het probleem oplossen.

De VVD en D66, maar ook het CDA waarvan het verkiezingsprogramma nog moet verschijnen, steken hun nek wel uit. D66 en het CDA staan achter de commissie-Donner. De VVD vindt dat best mits die plannen vervolgens niet uitgekleed worden. Ze hebben als alternatief harde maatregelen in petto.

De drie partijen zijn het ook eens over een nieuw zorgverzekeringsstelsel voor iedereen, met een grotendeels nominale premie en eigen risico's aangevuld met een miljardencompensatie in de belastingsfeer. Om die compensatie te voorkomen en om de hogere inkomens zwaarder te belasten zoekt de PvdA het juist in een inkomensafhankelijke premie. Ook hier staan de socialisten geïsoleerd.

Links zal de VVD ongetwijfeld verwijten dat haar verkiezingsprogramma erg denivellerend is. Hoge inkomens profiteren fors van de afschaffing van de ozb en een lager toptarief, terwijl uitkeringstrekkers en aow'ers die vaak geen ozb betalen, slechts een compensatie krijgen voor hogere kosten voor hun duurdere ziektekostenverzekering. Prompt beloofde Dijkstal gisteren compensatie als dat het geval is.

Verkiezingsprogramma's hebben een tweeledig doel. Om te beginnen dienen ze er voor kiezers te trekken. Daarvan moet overigens niet te veel worden verwacht. Kiezers stemmen of traditioneel of omdat ze gecharmeerd zijn van de lijsttrekker. Een tweede betekenis van dit soort manifesten is dat ze na de verkiezingen de start zijn voor onderhandelingen met andere partijen over een nieuw regeringsprogramma.

Uit die onderhandelingen moet voor een partij genoeg herkenbaars overblijven om te kunnen regeren. Wordt met dat oog naar de verschillende nu bekende programma's gekeken dan heeft GroenLinks zich al buiten de coalitieonderhandelingen geplaatst. In ieder geval is tussen die partij en de liberalen geen geloofwaardig vergelijk mogelijk.

De VVD maakt een relaxte indruk. Ze hebben geen echte grote interne problemen. De lijst wordt aangevoerd door bekende en in het algemeen goed liggende lieden. Het zijn geen hoogvliegers en hemelbestormers maar dat verwachten VVD-kiezers ook niet. Ze gaan gemakkelijk om met de macht en kreunen niet bij concessies.

De hoofdprijs, de grootste partij van het land te worden, ligt voor de VVD met Dijkstal in het verschiet, maar zeker is die niet. Hij is geen intellectuele ideoloog, maar een praktische politiek-bestuurder die zijn dossiers kent en strijdende partijen tot elkaar kan brengen. Hij houdt er van te lachen, maar weet inmiddels ook daar mee te stoppen.

Met die instelling kan een man als Dijkstal best premier van Nederland worden. Hij moet op internationaal gebied dan wel het een en ander leren, maar dat geldt ook voor de meeste andere regeringsleiders. Niemand wordt in enig land gekozen vanwege zijn internationale ervaring.

Ervan uitgaande dat GroenLinks zich onmogelijk blijft gedragen en dat D66 wegvalt, is een kabinet VVD, PvdA aangevuld met CDA omdat de eerste twee er toch wel graag een derde partij bij willen hebben niet zo gek. Met Dijkstal als premier en Melkert, Zalm en Balkenende als fractievoorzitters in de Kamer wordt de politiek er in ieder geval spannender op dan nu.

zoek naar gerelateerde artikelen

wo 17 oktober 2001