Inwoners van de Nigeriaanse stad Jos vluchten na drie dagen van geweld tussen christenen en moslims, waarbij 165 doden vielen en 928 gewonden. (Foto: EPA)

NAIROBI - De islam is in Afrika steeds nadrukkelijker aanwezig, hoewel ten zuiden van de Sahara grotendeels christenen wonen. De invoering van de sharia in Nigeria en Soedan wordt door velen gezien als een opmars van islam. De aanslagen in de VS leiden tot verdere polarisatie tussen de grootste religies in Afrika.

Door de overweldigende aandacht in de media voor de aanslagen in de VS sneeuwde een gebeurtenis in West-Afrika onder. In het weekeinde voor dinsdag 11 september braken er rellen uit in de Nigeriaanse stad Jos. Het was voor Nigeria bijna een standaard gebeurtenis. Christenen en moslims bevochten elkaar en honderden mensen kwamen om.

De relatie tussen moslims en christenen in Nigeria, Afrika's dichtstbevolkte land, is gespannen sinds in 1999 de deelstaat Zamfara de islamitische wetgeving, de sharia, heeft ingevoerd. Zamfara bleek slechts het begin: inmiddels hebben 12 deelstaten hetzelfde gedaan. Het gevolg is dat de christelijke minderheden in deze regio's vrezen ooit te worden berecht door mensen die geen onderscheid maken tussen de staat en hun eigen islamitische wereldbeschouwing.

Hoewel de moslimbestuurders benadrukken dat de sharia niet wordt toegepast op christenen, blijft de angst bestaan. Om te vermijden dat ze volgens de principes van de sharia worden berecht, gaan veel christenen zondags naar kerkdiensten. Zo ontstaan er geleidelijk twee kampen die tegenover elkaar komen te staan: de christenen en de moslims.

In een ander deel van Afrika, in Soedan, lijkt eenzelfde soort ontwikkeling gaande, al begon die al eerder. In 1983 verklaarden de bestuurders in Khartoum dat de islamitische wetgeving werd ingevoerd, die ook zou gelden voor het niet-islamitische zuiden.

Het zou niet terecht zijn te stellen dat er steeds meer moslims in Afrika komen. In Noord-Nigeria, waar voornamelijk mensen van het Hausa-volk leven, was de islam al eeuwen de voornaamste religie. Wat wel nieuw is, is dat gezaghebbers de islam beginnen te gebruiken als politiek instrument.

Als ze minder te maken willen hebben met de federale regering, propageren ze de sharia om hun deelstaat los te weken van de hoofdstad. De verarmde moslim-massa's laten zich zonder veel kritiek meeslepen door de retoriek van hun leiders. Soedan is bij uitstek een voorbeeld van een land waar de sharia is gebruikt als machtsmiddel.

Het is niet waarschijnlijk dat Afrika de komende decennia het continent wordt waar miljoenen mensen zich tot de islam bekeren. Het versplinterde christendom past beter bij de volksaard van Afrikanen ten zuiden van de Sahara dan de strakke voorschriften van de leer van Mohammed.

In bijna iedere stad en ieder dorp in Afrika zijn onafhankelijke kerken te vinden die aan niemand verantwoording hoeven af te leggen. De afwezigheid van samenbindende factoren zoals de jaarlijkse ramadan en de pelgrimage naar Mekka zorgt ervoor dat het christendom eerder een mozaïek is, waarbij de extraverte Afrikanen zich prima voelen.

Wel worden bestaande moslimgemeenschappen mondiger. Zo zendt Malawi, waar 20 procent van de bevolking moslim is, sinds 1994 islamitische gebeden uit via de nationale radiozender, nadat een moslim president was geworden. Ook werd het einde van de ramadan een nationale feestdag.

Enkele duizenden kilometers naar het zuiden, in Zuid-Afrika, stellen groepen moslims zich agressiever op. Een deel van de afstammelingen van de moslims die Nederlandse kolonisten drie eeuwen geleden van Indonesië naar Zuid-Afrika brachten, organiseert zich in groepen als Pagad. Deze fundamentalistische beweging wordt verdacht van aanslagen in Kaapstad.

De geleidelijke polarisatie in Afrika tussen de twee religies, die enkele jaren geleden is begonnen, heeft door de aanslagen in de VS een nieuwe impuls gekregen. Vele Afrikanen zijn verbaasd over de reacties van hun moslim-landgenoten op de terreuraanslagen in New York en Washington. Natuurlijk gingen slechts weinigen juichend de straat op zoals een aantal extremistische moslims in Noord-Nigeria. Wat de meesten verbaast is de lauwheid van de afkeurende reacties van een aantal van hun islamitische landgenoten.

Een Keniaanse commentator: "Het meest choquerend is het oorverdovende zwijgen van enkele van onze doorgaans welbespraakte moslimleiders in de politiek", schreef Joe Kadhi afgelopen zaterdag in het dagblad de East African Standard. "Of het zijn geen serieuze leiders, of ze zijn niet oprecht als het over terrorisme gaat."

zoek naar gerelateerde artikelen

di 25 september 2001