AMSTERDAM - Nederland staat voor een historische ommezwaai. Voor het eerst in de geschiedenis telt ons land meer 55-plussers dan jongeren onder de 19. Nergens in de Europese Unie stijgt het percentage ouderen de komende jaren zo sterk als bij ons. De Nederlandse bevolking bestaat nu al voor een kwart uit bijna vier miljoen 55-plussers. Het CBS verwacht dat er in 2030 in ons land zes miljoen van deze ouderen zullen zijn, die dan 35 procent van de bevolking vormen. Met een stijging van 63 procent van het aantal senioren en een dalend aantal jongeren koersen wij af op een nieuwe samenleving. Om de ingrijpende gevolgen daarvan te kunnen overzien richtte minister Willem Vermeend (Sociale Zaken) onlangs de speciale Taskforce Ouderen en Arbeid op. Daarin zit een keur van top-ondernemers en politieke zwaargewichten. Zij ontvouwen vandaag in deze krant hun visie op onze 'zilveren' samenleving.

Minister Willem Vermeend

Minister Willem Vermeend (Sociale Zaken) windt er geen doekjes om: "De 'verzilvering' van onze samenleving heeft de komende jaren verstrekkende gevolgen. Meer doen met minder mensen wordt absoluut noodzakelijk om onze welvaart en het sociale zekerheidsstelsel overeind te houden. Daarvoor is een mentaliteitsverandering nodig." Vermeend, die de bijl in de VUT heeft gezet, wil dat oudere Nederlanders weer langer blijven werken.

"In de ons omringende landen is het percentage oudere werknemers beduidend hoger. Bij ons werkt nog maar één op de drie senioren; dat aantal moet in drie decennia verdubbelen," vindt Vermeend. Zo'n 15 jaar nadat CDA-minister Eelco Brinkman ouderen met de invoering van de VUT aanspoorde eerder met pensioen te gaan moet het roer nu weer om. Hoe krijg je in korte tijd zo'n mentaliteitsverandering voor elkaar?

Daarvoor zette hij onlangs de Taskforce Ouderen en Arbeid op. Een denktank die, onder aanvoering van de Friese Commissaris van de Koningin Ed Nijpels, met verrassende voorstellen moet komen. Vermeend belde zelf een aantal prominente Nederlanders op om hen persoonlijk ertoe over te halen om in de werkgroep zitting te nemen.

Ed Nijpels rekent alvast op tegenwind. Toch denkt hij dat het lukt met nuchtere feiten Nederlanders ervan te overtuigen dat het tijd wordt anders over pensioen te gaan denken. "Het is beslist niet de bedoeling de mensen hun verworven rechten af te pakken. Wat wij willen is dat er een duidelijke keuzemogelijkheid komt, zo van: je kan met pensioen, maar je hoeft niet. Eerder stoppen gaat geld kosten en langer blijven werken moet financieel aantrekkelijk worden. Het is immers in het belang van bedrijven langer van de inzet van 'babyboomers' te profiteren. Concerns moeten er bovendien voor waken, dat zij door een piek aan pensioneringen niet in rap tempo kwaliteit en kennis kwijt raken."

FNV-voorzitter Lodewijk de Waal wil als lid van de Taskforce zo snel mogelijk af van het 'Zwitserleven-gevoel'. "Waarom is genieten hetzelfde als niet werken. Werken hoort ook leuk te zijn."

Nederlands meest succesvolle mediamagnaat Joop van den Ende (58) zegt: "Je merkt pas hoeveel kleur je leven mist als je plotseling stopt met werken." Van den Ende spreekt uit ervaring. Anderhalf jaar geleden raakte hij na jarenlang zes dagen per week 14 uur per dag te hebben gewerkt totaal opgebrand. Hij nam met pijn in zijn hart afscheid van TV Endemol, waarvan hij zijn aandeel verkocht.

"Het was een ernstige waarschuwing", geeft hij ruiterlijk toe. "Pas wanneer je door je gezondheid helemaal op jezelf wordt teruggeworpen, ga je ontdekken welke dingen in het leven echt belangrijk zijn. Ik heb even helemaal gas teruggenomen, maar na een poosje kreeg ik weer zin aan de slag te gaan met mijn nieuwe onderneming Stageholding, die zich op musical- en theaterproducties richt."

Hij werkt nu nog maar vier dagen per week om genoeg tijd voor zijn gezin over te houden. Tijd vrijmaken om met mijn kinderen van 8 en 11 te sporten, een avondje naar de bioscoop of thuis vrienden te ontvangen, dat soort dingen is nu heel belangrijk geworden.

"Wanneer je door zo'n terugslag serieus de tijd neemt je leven anders in te richten, kan een tweede start voor senioren heel verfrissend zijn", vindt Joop van den Ende, die nu luncht met een glas bronwater in plaats van champagne in zijn stijlvolle kantoor ingericht door Jan des Bouvrie aan het Amsterdamse Museumplein.

"Senioren zijn onmisbaar in de zorg, dat zie ik aan mijn 74-jarige zuster die als leidinggevende functionaris van een zorginstelling werd gepensioneerd, maar nu nog steeds de handen vol heeft als vrijwilligster in een bejaardenhuis."

"Ouderen zijn ook in opmars in de mediawereld, dat blijkt uit het succes van de populaire tv-serie 'Westenwind' waarin ontwapenende bedscènes tussen oudere hoofdrolspelers voorkomen. Het publiek is allang aan het veranderende maatschappijbeeld toe dat niet alles wat aantrekkelijk is beslist piepjong moet zijn."

"Waar het nu om gaat is, dat de knop ook omgaat bij de reclameboys. Zij geven nu nog het liefst hun reclamegeld uit aan tv-programma's met kijkers beneden de 49 jaar. En straffen een hogere kijkersleeftijd af met lagere tarieven. Zij zitten nog met het achterhaalde beeld dat ouderen niets meer kopen."

Joop van den Ende hoopt dat de Taskforce met een helder onderzoek naar het koopgedrag van senioren de reclamewereld kan overtuigen, dat de 50-plussers een interessante klantenkring vormen. In Amerika is men daar al enige tijd achter. Of, zoals cabaretier Wim Kan het ooit eens zei: 'In ouderen zit nog honing'.

"Onze voorsprong op de vergrijzing op andere Westerse landen waar deze ontwikkeling later inzet levert ook flinke voordelen op. Zo is Nederland nu al voortrekker in de 'comfort-industrie'", aldus prof.dr. Dik Knook, directeur van TNO Verouderingsonderzoek. "Ondernemers die producten op de markt brengen die het leven makkelijk maken wachten door de gunstige exportkansen gouden tijden."

Prof. Dik Knook en drs. Rob Nesselaar van Senmar Consultancy wijzen graag op de feiten dat 55-plussers in Nederland meer dan de helft van het particuliere vermogen in handen hebben. Ruim 700.000 senioren lopen met concrete verhuisplannen rond, willen na hun pensioen een andere auto kopen en gaan reizen. Bovendien is het toenemende aantal miljonairs in ons land gemiddeld 55 jaar.

Topmakelaar en levensgenieter Cor Zadelhoff wil als lid van de Taskforce de aanzet geven voor het opzetten van een netwerk van talentenbanken in Nederland. "Uiteindelijk wil niemand graag een nietsnut zijn. Ik ontmoet steeds meer mensen die, gedwongen door de VUT, te vroeg met werken zijn gestopt en graag nog een paar dagen per week iets interessants willen doen."

"Talentenbanken of exclusieve banenpools met een vraag- en aanbodlijn en goede begeleiding kunnen de komende jaren een groot succes worden. Al was het alleen maar om het zeldzaam wordende vakmanschap in ons land optimaal te benutten. Veel ouderen lukt het niet eens meer een tuinman te vinden, terwijl een databank wellicht gepensioneerde tuinliefhebbers kan traceren die de klus graag willen doen."

Cor Zadelhoff, die contacten leggen tot kunst heeft gemaakt, verwacht dat senioren de komende jaren als adviseurs, interim-managers, zelfstandige ondernemers en bestuurders van hulporganisaties steeds meer van zich zullen laten spreken. "Oudere werknemers zullen door hun ervaring en vakmanschap ook in bedrijven aan invloed winnen. Voor senioren mag de werkdruk er wel een beetje af. Bedrijven moeten daarom werksituaties bieden die het nuttige met het aangename verenigingen. Zo zijn ouderen prima inzetbaar voor speciale projecten. Het vormen van teams van senioren én jongeren is helemáál een ideale optie. De combinatie van kennis en ervaring van ouderen met de energie en het doorzettingsvermogen van jongeren moet de komende jaren een ijzersterk winstpunt worden", vindt Zadelhoff.

Bronnen: Age CBS Eurostat Ministerie van Sociale Zaken TNO-Verouderingsonderzoek Senmar Consultancy.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 28 juli 2001