JERUZALEM - Tussen de Grieks-orthodoxe kerk in Jeruzalem en de Israëlische regering is een rel uitgebroken na een brief waarin de Israëli's een veto uitspreken over vijf kandidaten voor de post van patriarch, van oudsher de machtigste christelijke post in het Heilige Land.

Aartsbisschop Timotheos (Foto: AP)

Israël geeft daarmee de verkiezing, die al werd gekenmerkt door intense rivaliteit, roddel en achterklap, een politieke lading. Woedend liet de Grieks-orthodoxe kerk, de oudste in Jeruzalem, weten dat de brief niets minder dan een aantasting is van de godsdienstvrijheid.

"Dit is een gevaarlijk precedent. Het toont het verlangen van Israël om zich in kerkelijke zaken te mengen. Dat kunnen we niet accepteren. Wij kiezen de kandidaat die wij wensen. De paus wordt toch ook niet door de Italiaanse regering benoemd", zegt dr. Theodosios in het bolwerk van de Grieks-orthodoxe kerk in het hartje van de oude stad.

Raanan Levy, een woordvoerder van premier Ariel Sjaron, zegt de opwinding niet te begrijpen. "Israël is soeverein in Jeruzalem, en kan daar ingrijpen als het belang van de staat dat eist."

Volgens Israël is een derde van de vijftien gegadigden voor de opvolging van de zeven maanden geleden overleden patriarch Diodoros I ongeschikt voor de hoge post vanwege 'veiligheidsredenen'. "Het is een belediging dat onze aartsbisschoppen als staatsgevaarlijk worden betiteld", meent dr. Theodosios.

Eén van de afgewezen kandidaten, aartsbisschop Timotheos, neemt de zaak bijna laconiek op. "Ik heb hier 21 jaar voor liefde, rechtvaardigheid en vrede gevochten. Als dat mijn misdaad is, dan verklaar ik me schuldig." Later haalt hij Jezus nog aan: "Vergeef ze Heer, ze weten niet wat zij doen."

Ondanks de lichte toon is er sprake van een zwaar gevecht om de opvolging van de overleden patriarch. Zo wordt er geroddeld over kandidaten die zich vergrepen zouden hebben aan jongetjes in de Heilige-Grafkerk, vrouwen hebben verkracht of zichzelf hebben verrijkt.

De belangen zijn groot. De Grieks-orthodoxe kerk is verreweg de machtigste christelijke instelling in Israël en geldt als de beschermheer van de Heilige-Grafkerk, de plek waar Jezus begraven zou liggen. Daarnaast bezitten de Grieks-orthodoxen enorme lappen grond, honderden gebouwen, fabrieken, talloze winkels voor toeristen, en uiteraard kerken en kloosters in Israël, de Palestijnse gebieden en Jordanië.

Een nieuwe patriarch moet daarom worden goedgekeurd door Israël, Jordanië en de Palestijnen. De laatste twee hebben al laten weten geen problemen met de voorgedragen personen te hebben.

De door een heilige synode gekozen patriarch regelt praktisch zonder enige controle alle zaken binnen zijn rijk. Volgens critici houdt hij daar een meer dan fors belegde boterham aan over. Het wemelt van de geruchten als zou de kring rond de oude patriarch zichzelf enorm hebben verrijkt door het verkopen van grond aan Israël, met name rond Jeruzalem voor de uitbreiding van joodse nederzettingen. Vandaar dat Israël zich zo bemoeit met de opvolging.

In het wankele evenwicht in het Midden-Oosten hebben alle partijen belang bij de stellingname van de patriarch. "Als de nieuwe man bijvoorbeeld de Intifada afwijst, heeft dat hele nare consequenties voor de positie van Jasser Arafat", zegt dokter Peter Quimri, een kenner van de orthodoxe kerk. "Weliswaar is het overgrote deel van de Palestijnen moslim, maar het morele gezag van de patriarch is desalniettemin groot."

Het is overigens opvallend dat bij de grondtransacties de naam van de door Israël afgewezen aartsbisschop Timotheos steeds opduikt. Volgens hoofdredacteur Barhoem Jariseh van de Palestijnse krant Itthad gaat het om een list. Door Timotheos als staatsgevaarlijk af te schilderen raakt zijn pro-Israëlische rol op de achtergrond, en kan de kerk hem weer naar voren schuiven als geschikte kandidaat. Hij twijfelt er niet aan dat Israël de veto's weer zal intrekken.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 12 juli 2001