AMSTERDAM - Op kousenvoeten betrad een ambtenaar van een Nederlands waterschap enkele jaren geleden het hoogpolige tapijt van een luxueus ingericht advocatenkantoor op Manhattan. Na de gelikte presentatie van een Newyorkse jurist over 'cross border lease' sprak de verbaasde ambtenaar de legendarische woorden "Dâ kén toch nie waor zijn!" Maar het kon wél, en anno 2001 zit de Nederlandse overheid direct of indirect tot over haar oren in cross border lease.

Direct, doordat bijvoorbeeld zo'n tien waterschappen inmiddels hun waterzuiveringsinstallaties voor 25 jaar hebben verhuurd aan Amerikaanse topbedrijven, of indirect. Want onder de 45 leaseconstructies waarover deze krant afgelopen zaterdag berichtte, bevinden zich nuts- en afvalverwerkingsbedrijven waarvan provincies en gemeenten aandeelhouder zijn. En de staat is als aandeelhouder indirect bij cross border lease betrokken doordat de KLM, de NS en KPN hun producten aan Amerikaanse bedrijven en banken hebben verhuurd. Voorts is de overheid toezichthouder op het nationale luchtverkeersleidingsysteem dat onlangs via een cross border lease tijdelijk in Amerikaanse handen is overgegaan.

Kern van cross border lease is dat openbare voorzieningen juridisch en economisch eigendom van de Nederlandse (semi-)overheden blijven. Via een fiscale overdracht worden Amerikaanse ondernemingen en banken volgens wetgeving in de VS economisch eigenaar. Vervolgens wordt de openbare voorziening terug verhuurd (lease) aan dezelfde overheidsinstantie. De totale waarde van de cross border lease is minimaal ƒ13,5 miljard, hetgeen de diverse (semi-) overheidsinstanties ten minste netto ƒ500 miljoen heeft opgeleverd.

Cross border lease niets te maken met het omzeilen van het betalen van belasting door overheidsinstanties in Nederland. De Nederlandse schatkist wordt er niet door benadeeld, in tegenstelling tot de leaseconstructies en de btw-routes die in het recente verleden opgang deden. Berucht was de technolease waarbij Philips en Fokker technische kennis aan de Rabobank verkochten en terugleasden. En lokale overheden richtten op grote schaal besloten vennootschappen op om btw-voordelen te behalen. Beide routes zijn vrijwel geheel door de wetgever geblokkeerd.

Omdat het Nederland geen cent kost, heeft de Belastingdienst nooit een blokkade opgeworpen tegen cross border lease. De volgende stap in cross border lease is de verhuur van gemeentelijke rioleringstelsels, wederom aan multinationals en grootbanken in de VS. Dit leidde anderhalve week geleden tot een heftige discussie in de gemeenteraad van Tilburg. Het college van B&W had het principe-besluit genomen de riolering via een cross border lease van de hand te doen, hetgeen de gemeente netto ƒ30 miljoen zou opleveren, maar stuitte op grote weerstand in vooral het linkse gedeelte van de gemeenteraad. B&W zijn door de meerderheid van de raad teruggefloten.

De Tilburgse wethouder van financiën René van Diessen, afkomstig uit de VVD, betreurt dat. "Ik ben voorstander van cross border lease", zegt Van Diessen. "Er is niks mis mee. Via dit soort constructies kun je als gemeente de belastingdruk van burgers en bedrijven verminderen. Ik begrijp niet dat anderen hier tegen zijn." Na de zomer zal het Tilburgse college de kwestie opnieuw intern behandelen.

Ook Capelle aan den IJssel stond op het punt een cross border lease voor de riolering aan te gaan, met een winst van zo'n ƒ13 miljoen in het vooruitzicht. B&W hadden al toestemming van de raad om de eerste ronde van de onderhandelingen met Amerikaanse investeerders in te gaan. Maar na de commotie in Tilburg heeft wethouder van financiën John Tammel het plan tijdelijk in de ijskast gezet. "Er ontstaat nu een sfeertje dat cross border lease een fiscale truc is, en daarom maken we pas op de plaats", legt Tammel uit.

Net als zijn Tilburgse collega Van Diessen is Tammel groot voorstander van cross border lease. En daarmee is aangetoond, dat ook het linkse deel van bestuurlijk Nederland niet vies is van een lucratieve deal. Immers, Tammel is lid van de PvdA. "We zouden de opbrengst aan de bevolking kunnen teruggeven in de vorm van een tariefsverlaging", redeneert Tammel.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken onderzoekt of cross border lease in strijd is met de wet Financiering Decentrale Overheden (Fido). Deze wet is recent aangescherpt na de Ceteco beleggingsaffaire van de provincie Zuid-Holland. Kern van Fido is dat lagere overheden een overeenkomst voor een geldlening alleen mogen aangaan in guldens of euro's. Bij cross border lease wordt in dollars afgerekend. Maar hierop is door de (semi-) overheidsinstanties al ingespeeld. In veel gevallen wordt er voor cross border lease door de Nederlandse partij een bv opgericht. Deze bv rekent met de overheidsinstantie af tegen guldens en met de Amerikaanse investeerder in dollars. Capelle aan den IJssel zou het volgens Tammel kunnen doen zonder bv. "Dan zouden we volgens mij nog steeds voldoen aan de wet Fido. Cross border lease is een heel andere overeenkomst dan de financiële constructies waarvoor Fido is bedoeld", aldus Tammel.

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 2 juli 2001