DEN HAAG - Gerard Doornbos, voorzitter van boerenorganisatie van LTO-Nederland, stond de afgelopen maanden voor de grootste crisis die de Nederlandse landbouw in lange tijd heeft getroffen. De mond- en klauwzeeruitbraken grepen keihard in bij zowel boeren, burgers als buitenlui. Nu de epidemie ten einde lijkt te lopen, roepen veel boeren om een volledige schadevergoeding. Maar soms verwacht de achterban te veel van de maatschappij. "Ik zeg het hier maar even keihard, je kunt als boer niet van de samenleving verwachten dat die al jouw schade gaat vergoeden. Dat is een volstrekte illusie."

"De samenleving heeft alle beperkende mkz-maatregelen op een hele goede manier geaccepteerd", aldus Doornbos in zijn Haagse kantoor. "Ik wijs maar naar de afgelasting van allerlei evenementen en ook Koninginnedag. Voor een deel horen mkz-uitbraken gewoon bij het ondernemersrisico. Voor sommige boeren is dat moeilijk te accepteren."

Nu de epidemie op zijn eind lijkt te lopen, kan voorzichtig de balans worden opgemaakt. De beslissing om alsnog over te gaan tot het doden van de 54.000 ingeënte runderen in de mkz-driehoek Zwolle-Deventer-Apeldoorn noemt Doornbos "een van de lastigste in mijn carrière". De boeren in het afgesloten gebied was korte tijd voorgehouden dat hun vee in leven kon blijven, maar toen alle opties op een rij waren gezet was er volgens Doornbos eigenlijk maar een juiste keuze: "ruimen".

"Als dat niet was gebeurd, was het gebied voor lange tijd volledig geïsoleerd geweest, en dat zou een maatschappelijke ramp zijn uitgelopen. Natuurlijk begrijp ik de emoties van de boeren die hun vee geruimd zien worden. Tot op de dag van vandaag zijn er boeren die gewoon niet naar mijn argumenten willen luisteren. Die hebben maar aan een ding in hun hoofd en dat is de koeien proberen te houden. Heel begrijpelijk, maar om zo snel mogelijk een nieuwe start te kunnen maken was het absoluut noodzakelijk om de ruimingen door te zetten."

Al met al vindt Doornbos dat aanpak van de mkz-crisis "redelijk effectief" is geweest. "Alleen op het gebied van de communicatie is het ministerie van Landbouw ernstig tekortgeschoten."

De LTO-voorman steekt daarbij ook de hand in eigen boezem. "Deels hebben we dat ook aan onszelf te wijten. Bij simulaties van een mkz-uitbraak is een gebrekkige communicatie nooit een van de aandachtspunten geweest, ook niet in het draaiboek."

"De slechte communicatie heeft ertoe geleid dat er onder boeren grote onduidelijkheid was over regelgeving en ruimingen. Dat werd nog verergerd doordat veel veehouders volledig geïsoleerd op hun boerderijen zaten. Hun enige informatiebron was in veel gevallen de media, omdat wij en ook de mkz-crisiscentra totaal werden platgebeld. Dat heeft tot grote verwarring geleid en de aanpak geschaad. Het draagvlak voor de manier waarop het virus werd bestreden brokkelde daardoor af. De boeren kregen zoiets van 'we willen het eerst zeker weten voordat we meewerken'."

Volgens Doornbos was de rommelige informatievoorziening van het ministerie ook deels te wijten aan het verloop van de uitbraken. "Als je met de bestrijding van zo'n virus bezig bent, kunnen de prioriteiten per dag of soms zelfs per uur veranderen."

Om toekomstige ziekteuitbraken de kop in te drukken pleit Doornbos voor een omslag in de Europese veehouderij. Maar, werd dat na de varkenspestepidemie in 1997 ook al niet gezegd? "Dat klopt, na elke ramp, of dat nu Volendam is of mkz, wordt er gezegd 'dat zal ons nooit meer gebeuren'. Na de varkenspest zijn er wel een aantal dingen veranderd. Zo zijn er minder varkens en er is veel meer aandacht voor dierenwelzijn."

Doornbos pleit voor regionalisering van de veehouderij. "Het gesleep met vee door Europa moet beperkt worden. Dat kan door bijvoorbeeld de tijd die dieren op transport staan drastisch te beperken. Zo creëer je als het ware een soort cirkel waarbinnen dan ook alles moet zitten, van voerfabrieken en verwerkende industrie tot aan slachterijen."

Maar Doornbos wijst er wel op dat de veehouderij de veranderingen niet alleen kan dragen. "We hebben in Nederland nu het beste en gezondste voedsel in de winkel voor de allerlaagste prijs ooit. Als de samenleving van ons verwacht dat we de sector gaan veranderen, moet ook een meerprijs betaald worden. Anders kan het gewoon niet. Maar dan moet je de consument wel de absolute garantie bieden dat het product dat in de winkel ligt ook absoluut van topkwaliteit is."

Ook zou de LTO-voorzitter graag een strengere controle op levensmiddelen zien aan de buitengrenzen van Europa. "Als je Amerika binnenkomt, gaan er daar levensmiddelenhonden van het ministerie van Landbouw over je koffer heen. Ook Australië en Canada zijn bijzonder streng. De controle op de Europese buitengrenzen is zo lek als een mandje. Het brengt risico's op insleep van allerlei ziektes met zich mee."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 10 mei 2001