DEN HAAG - Nederland moet snel intekenen op de coproductie van de JSF. Hoe eerder Den Haag het groene licht geeft, des te sterker staat ons land in de ongetwijfeld taaie onderhandelingen die nog gaan volgen. Dat concludeert de NIVR in een rapport dat onlangs is aangeboden aan het ministerie van Economische Zaken.

De drie koplopers bestaan uit de Franse Rafale van Dassault, de Eurofighter die geproduceerd wordt door Engeland, Duitsland, Italië en Spanje en de Amerikaanse JSF. De drie belangrijkste fabrikanten bieden alle de mogelijkheid om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling en productie van hun toestel.

Nederland moet hierbij al snel een belangrijke beslissing nemen, namelijk al dan niet deelnemen aan de 'EMD-fase' van de JSF. Die houdt in dat ons land dit najaar voor ongeveer $800 miljoen voor 4% kan instappen in de ontwikkeling en productie. De Amerikaanse regering maakt tegen die tijd een keuze tussen de twee kandidaten van Boeing en Lockheed-Martin.

Het NIVR rekent voor dat deze investering uiteindelijk slechts $114 miljoen bedraagt omdat Nederland als coproducent allerlei voordelen krijgt als het toestel uiteindelijk wordt besteld. De prijs per toestel is lager en bovendien krijgen de coproducenten royalties uitbetaald op de verkoop aan andere landen.

Op het eerste gezicht lijkt deelname aan de productie van de Rafale of de Eurofighter goedkoper dan het toegangsbewijs voor de JSF. Beide Europese fabrikanten laten Nederland instappen voor EUR200 miljoen. Het rapport betwijfelt echter of dit reële bedragen zijn. Bij de Rafale bestaat nog veel onduidelijkheid over de motor en het radarsysteem van het toestel dat in 2010 moet gaan vliegen. De Franse overheid hoeft de geavanceerde radar die Nederland eist zelf niet te hebben. De ontwikkeling daarvan zou door Nederland zelf moeten worden betaald.

Het NIVR becijfert dat Nederland voor de Rafale uiteindelijk een bedrag van EUR700 tot 900 miljoen zal moeten opbrengen om aan Nederland beloofde omzet te halen. Ook bij de Eurofighter bestaan nog veel onzekerheden over de versie van over tien jaar en het NIVR denkt dat de Nederlandse investering voor dit toestel tussen de EUR500 en 700 miljoen zal komen te liggen.

De door Rafale voorgespiegelde participatie-omzet voor de Nederlandse industrie van ruim EUR4 miljard is volgens het NIVR toch al rijkelijk optimistisch. Om dat te halen, moet er veel werk gaan naar Signaal, eigendom van het Franse Thomson. Twintig procent minder omzet zou een realistischer inschatting zijn. Ook de omzetschatting van Eurofighter met EUR3,75 miljard is aan de hoge kant. Daarentegen is de schatting van JSF van $6 miljard wel goed haalbaar, stelt het NIVR.

Daarnaast biedt de JSF de meeste technologische uitdagingen en is de positie van Nederlandse bedrijven bij dit project nu al zeer goed, aldus het rapport. Kleine bedrijven komen bij de Rafale en de Eurofighter waarschijnlijk minder aan hun trekken. Het risico dat de inschakeling van de Nederlandse industrie gaat tegenvallen, is bij de JSF duidelijk minder dan bij de andere twee.

De $114 miljoen investering, een veel kleiner bedrag dan bij de andere twee toestellen, kan worden beschouwd als een technologiesubsidie waar grote voordelen tegenover staan, zoals extra belastingopbrengsten en een concurrerend bedrijfsleven, stelt het rapport.

Het NIVR raadt de overheid sterk af om over een paar jaar 'van de plank' te kopen zonder mee te doen aan de productie. Er komen dan altijd wel compensatieorders (bij defensie-orders wordt vrijwel altijd bedongen dat er voor eenzelfde bedrag aan opdrachten terugvloeit), maar de ervaring leert dat Nederland daar uiteindelijk een stuk duurder mee uit is. Bovendien loopt de industrie de gelegenheid mis om mee te doen met het ontwikkelen van allerlei kansrijke technologie.

In de Tweede Kamer vindt VVD'er Eric Balemans dat Nederland snel op de JSF-trein moet springen. "De bewindslieden van Defensie moeten niet alleen naar hun eigen militaire belang kijken, maar ook oog hebben voor de belangen van Nederland als geheel", stelt hij.

Zijn PvdA-collega Frans Timmermans vindt dat voorlopig een stap te ver, maar wil wel een snelle reactie van Defensie op het NIVR-rapport. CDA-Kamerlid Agnes van Ardenne echter geeft de bewindslieden groot gelijk dat zij nog even wachten: "Nu al beslissen is nergens voor nodig."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 5 mei 2001