AMSTERDAM - Het lijkt een keuze tussen twee kwaden. De Europese Unie heeft het verbod op het gebruik van eitwitrijk diermeel in veevoer in verband met BSE-risico's onlangs verlengd.

Aardappelzetmeelverwerker. (Foto: ANP)

Het enige plantaardige alternatief daarvoor lijkt soja te zijn, omdat dat bijna net zo vol zit met proteïne. Echter, tweederde van de sojateelt van 's werelds grootste producent Amerika is genetisch gemanipuleerd (gm) en dat wil de Europese voedingsmiddelenindustrie liever niet in haar producten verwerken. Uitwijken naar andere sojaproducenten in bijvoorbeeld Zuid-Amerika heeft weinig zin omdat ook daar de teelt van genetische soja gemeengoed is.

De Amerikaanse sojaboeren staan dan ook te trappelen om de leemte op te vullen die op de Europese markt is ontstaan door het diermeelverbod. Helemaal omdat het al jaren bergafwaarts gaat met de prijs die ze voor hun sojabonen krijgen. "Ik krijg nu zo'n $160 per ton, terwijl dat tien jaar geleden $100 meer was", zegt Scott Fritz.

Fritz is sojaboer in de staat Indiana en tevens vice-president van de American Soybean Association (ASA). "Momenteel bevindt de sojaprijs zich op een historisch dieptepunt. Dankzij de maïs die ik voor de popcornindustrie verbouw heb ik nog een redelijk inkomen."

"Europa haalt in een keer zo'n 2,5 tot 3 miljoen ton diermeel uit de markt. Daar moet een alternatief voor worden gevonden. Eurocommissaris Franz Fischler (Landbouw) zei onlangs dat Europa de sojabonen maar op de wereldmarkt moet kopen", zegt Thomas J. Brennan, die als lobbyist actief is in Brussel voor ASA.

Hij benadrukt dat Europa niet zelf het gat kan opvullen. "De EU produceert bijvoorbeeld koolzaad en zonnebloemen. Maar dat heeft een veel lager eiwitgehalte dan soja, en er wordt bovendien te weinig van geproduceerd."

Aardappelzetmeelverwerker Avebe uit het Groningse Ter Apelkanaal profiteert al van het Europese diermeelverbod. Het bedrijf verkoopt volgens woordvoerder Harry Jasken nu "enkele duizenden tonnen plantaardig eiwit" aan de veevoederindustrie. "Jaarlijks worden er in Nederland 2,5 miljoen ton zetmeelaardappelen verbouwd. Aangezien slechts 1% van een aardappel uit eiwit bestaat kunnen we dus nooit het hele gat opvullen dat er op de Europese markt is ontstaan. Maar we profiteren wel van het diermeelverbod."

De Amerikaanse boeren verbouwen jaarlijks zo'n 75 miljoen ton sojabonen. Tweederde daarvan is genetisch gemodificeerd. Voordeel is dat deze bonen beter bestand zijn tegen bestrijdingsmiddelen, en een lagere kostprijs hebben. Van de 75 miljoen ton sojabonen gaat de helft de grens over, om verwerkt te worden tot sojameel of soja-olie.

"Onze belangrijkste afnemer van sojabonen is de EU, met 7 miljoen ton per jaar", zegt Brennan. Er wordt vooral soja-olie van gemaakt. Europa haalt het soja-meel, dat gebruikt wordt in veevoer, voornamelijk uit Zuid-Amerika.

Met name dat werelddeel is de afgelopen jaren sterk in opkomst als soja-producerend land. "Argentinië en Brazilië telen 50 miljoen ton op jaarbasis. De opkomst van andere sojaproducerende landen verklaart ook de lage prijzen in de VS. Er is de afgelopen tien jaar zo'n sterke productiestijging geweest dat de prijs daardoor is afgenomen, hoewel de vraag naar soja wel flink is gestegen", aldus Brennan.

De Amerikanen vinden het vreemd dat Europa bij de veevoerproductie de voorkeur geeft aan Braziliaanse sojabonen die gm-vrij zouden zijn. "Volledig gm-vrije soja bestaat bijna niet meer", zegt Brennan. "Brazilië plakt op de sojabonen een certificaat waarop staat dat ze niet genetisch gemodificeerd zijn, maar niets is minder waar. Vanuit het noorden van Argentinië worden de gm-bonen zo Brazilië in gesmokkeld. De Argentijnse soja-oogst is voor 90% genetisch gemodificeerd. En als de Braziliaanse autoriteiten de gewassen willen controleren worden ze door de boeren beschoten. Naar schatting is zo'n 10% van de Braziliaanse soja-oogst al genetisch gemodificeerd. Toch worden ze als gm-vrij geëxporteerd."

De Amerikanen zijn er heilig van overtuigd dat hun biotechnologische sojabonen absoluut niet gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid of het milieu. "De Food and Drug Administration heeft het goedgekeurd, en dat gebeurt niet zomaar. Daar gaan jarenlange testen aan vooraf", zegt Donald Nickel, sojaboer in Minnesota en directeur van de United Soybean Board.

Toch zijn de Amerikaanse boeren wel bereid weer over te stappen op de productie van 'natuurlijke' soja. "Mits de vraag groot genoeg is en er een goede prijs voor wordt betaald. Japan koopt van ons natuurlijke sojabonen voor de productie van onder meer tofu. Inmiddels exporteren we al 2% van al onze sojabonen naar Japan. Maar ik denk niet dat Europa bereid is voor de productie van veevoer ineens veel meer geld uit te geven. Als de nood aan de man komt zullen ze zich toch echt neer moeten leggen bij genetische soja", aldus Brennan.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 3 mei 2001