NOVI SAD - Op weg naar haar werk in het centrum van Novi Sad, de hoofdstad van de Servische provincie Vojvodina, stopt Gordana Subic iedere ochtend even op het plateau boven de Donau. Weer of geen weer, dan stapt ze uit en kijkt mistroostig naar de brug, die als een geknakte stengel in het grauwe water ligt. "Schurken", zegt ze luid, ook dit keer. "Wat hadden wij met de oorlogen van Milosevic te maken."

Een brug bij Novi Sad, in de Servische provincie Vojvodina, hangt geknakt in de Donau. De brug werd in 1999 door de NAVO gebombardeerd. Sindsdien is de scheepvaart over de Donau vanaf Novi Sad gestremd. (Foto: De Telegraaf)

Dan volgt ze de slingerweg naar beneden en steekt de pontonbrug over die sinds september vorig jaar de twee delen van de stad in de Servische provincie Vojvodina weer met elkaar verbinden. Het is een omweg die zij noodgedwongen moet maken sinds de drie oude bruggen bij Novi Sad door de NAVO de Donau in werden gebombardeerd om de nu gevangen zittende ex-dictator van Joegoslavië Slobodan Milosevic, tijdens de Kosovo-crisis twee jaar geleden, op de knieën te dwingen.

Aan haar lange, dagelijkse trip zal voorlopig geen einde komen, want nieuwe bruggen lijken niet snel te worden gebouwd. Wel begint dezer dagen de opruiming van de verwoeste overspanningen. En daarmee kan eindelijk de scheepvaart op Europa's langste rivier weer beginnen.

De benodigde f 57 miljoen, grotendeels gedoneerd door de EU, is er allang, maar tot zijn val in oktober vorig jaar heeft Milosevic de schoonmaakklus altijd tegengehouden. De NAVO moest ook maar nieuwe bruggen bouwen, vond Milosevic, want het waren geen militaire doelen die werden verwoest, maar voorzieningen voor de burgers.

Een Deens-Hongaars consortium mag nu, onder auspiciën van de elf landen omvattende in Boedapest gestationeerde Donau-commissie, de bruggen gaan opruimen.

De pontonbrug die Gordana Subic iedere dag benut, is een extra obstakel voor de hervatting van de vrachtvaart op de nu stilgevallen rivier omdat die tweemaal per maand moet worden afgebroken zodat er wat schepen door kunnen.

In Novi Sad is men al blij dat het puin zal worden geruimd en de drie overduidelijk zichtbare wonden van de Kosovo-oorlog uit het stadsbeeld zullen verdwijnen. Stadsingenieur Radoje Cvetkov vertolkt het geduld van de 300.000 inwoners van deze Noord-Joegoslavische stad. "De rivier wordt nu schoongemaakt. Die bruggen komen later nog wel."

Maar zelfs als de bruggen ook snel zouden worden aangelegd, dan nog blijft de hoofdstad van Vojvodina zitten met een veel sluipender, minder tastbaar probleem. De bombardementen hebben niet alleen de oeververbindingen verwoest, maar ook de grote olieraffinaderij en andere fabriekscomplexen.

Over de effecten daarvan maakt chemicus Dusan Rejlin zich veel drukker. "Wekenlang hing er een zwarte wolk over de stad. De olie is de grond in gegaan, de Donau in. Het zit nu in de voedselketen, waarschijnlijk. Ecologisch zijn we zwaar aangeslagen."

Voor Vojvodina is dat volgens Rejlin de grootste bedreiging. De provincie was ooit de graanschuur van Servië. Milosevic ontnam de provincie zijn autonomie in 1989. Voordien was Vojvodina de grootste exporteur op de Balkan van landbouwproducten naar West-Europa. Door het zelfbestuur konden de opbrengsten in de provinciale schatkist terechtkomen en de provincie gold als een van de rijkste gebieden van voormalig Joegoslavië.

Milosevic maakte daar een einde aan en de exportopbrengsten gingen rechtstreeks naar Belgrado. De oorlogen die Milosevic ontketende brachten internationale sancties teweeg, die de landbouweconomie van Vojvodina de genadeklap bracht.

Nu staat iedereen in de startblokken om de oude economie weer te herstellen. Die moest het ook hebben van een vrije doorvaart op de Donau, maar vooral van gezonde en vruchtbare grond. En die lijkt als gevolg van de NAVO-acties lang niet overal voorradig.

De regionale politici hebben het daar niet over. Hunkerend naar de welvarende dagen van voor Milosevic, willen zij vooral herstel van de oude autonomie. De provinciale assemblée heeft zich daar al in zeer ruime meerderheid voor uitgesproken.

Nenad Canak, de voorzitter van het regionale parlement, heeft al gedreigd met een referendum. Maar hij voegde er er prompt aan toe dat Vojvodina zich absoluut niet van Servië wil losmaken. De Joegoslavische president Vojsilav Kostunica vindt dat Vojvodina geduld moet hebben. Er komt een nieuwe grondwet en dan wordt alles vanzelf gedecentraliseerd. Of je dat autonomie wil noemen, vindt Kostunica niet van belang.

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 27 april 2001