AMSTERDAM - Het openbaar ministerie (OM) heeft de regie van het onderzoek naar de miljoenenfraude bij het diamantfiliaal van de ABN-Amrobank aan de Sarphatistraat volledig uit handen gegeven aan de bank zelf. Dit stellen de raadslieden van de vier verdachten die sinds gisteren terecht staan voor de Amsterdamse rechtbank.

Volgens de advocaten was de concerntop van ABN-Amro ten tijde van de ontdekking van de fraude al jarenlang op de hoogte van de misstanden bij het diamantfiliaal.

Het kantoor bleek volgens een rapport van de interne accountantsdienst van de bank een ideale omgeving voor belastingontduiking en witwassen van geld.

"Dat het OM desondanks heeft besloten ABN-Amro niet te vervolgen en vier ex-werknemers wél, betekent een flagrante schending van het gelijkheidsbeginsel", aldus een van de raadslieden. Het OM is volgens hen om die reden niet ontvankelijk.

Het OM zegt de bank niet te vervolgen aangezien de Nederlandse belastingdienst nooit via het diamantfiliaal is benadeeld. "Twee verdachten stellen dat hooggeplaatste Nederlanders er belastingfraude met nummerrekeningen pleegden, maar ik wacht nog altijd op namen", aldus officier van justitie Henk de Graaf. De twee verdachten wilden hierover belastende verklaringen afleggen maar eisten in retour strafrechtelijke immuniteit en vrijwaarding voor eventuele schadeclaims van ABN-Amro aan hun adres. Het OM weigerde dit.

Volgens de raadslieden is ABN-Amro door een afwachtende houding van het OM bij aanvang van het onderzoek in staat gesteld materiaal te vernietigen dat belastend was voor de bankorganisatie. "Deze manier van opereren door het OM is te vergelijken met een verdachte van moord de gelegenheid geven de rommel eerst op te ruimen", spotte Oscar Hammerstein, advocaat van ex-bankmedewerker Han van M.. Ook de belangen van de verdachten werden zodoende geschaad, stellen de raadslieden.

De aanzet tot het onderzoek naar de miljoenenfraude werd geheel overgelaten aan de veiligheidsdienst van de bank. "Het OM pleegde onderzoek op afstand", stelde een van de raadslieden vast. De veiligheidsdienst, bestaand uit ex-politiemensen, kreeg enkele maanden de tijd om de fraude intern uit te zoeken en orde op zaken te stellen.

Pas na een publicatie in deze krant werd de bank door het OM gemaand om haast te maken met een aangifte tegen de vier verdachten. Aanstaande donderdag wordt topman Rijkman Groenink van ABN-Amro gehoord over de gang van zaken bij de bank.

Niemand heeft druk uitgeoefend op het Openbaar Ministerie (OM) om het bankbedrijf van ABN Amro te vrijwaren van een strafrechtelijk onderzoek. Dit stelde officier van Justitie Henk de Graaff gisteren tijdens de eerste zittingsdag in het onderzoek naar de grootste bankfraude van ons land. Het OM ligt onder zwaar vuur van de raadslieden van verdachten, die beweren dat ABN Amro ontzien wordt vanwege de grote economische belangen die er voor de bank op het spel staan.

"Er zijn door ons geen afspraken met de bank gemaakt. Er was geen sprake van politieke invloed en er is ook nooit overleg met de ministeries van Financiën of Justitie geweest om ABN Amro buiten het onderzoek te houden", zo sprak De Graaff gisteren in één adem.

Het was zijn reactie op de niet aflatende stroom van kritiek op het uitblijven van een onderzoek naar het bestaan van coderekeningen bij ABN Amro in de strafzaak naar aanleiding van de miljoenenfraude in het 'diamantfiliaal' van de bank aan de Sarphatistraat in Amsterdam.

Het bestaan van coderekeningen bij ABN Amro, volgens een intern accountantsrapport 747 rekeningen in totaal met een creditsaldo van ongeveer ƒ781 miljoen (telling eind 1994), zou de bank volgens de advocaten van de vier verdachten eveneens naar het verdachtenbankje moeten leiden. Maar het OM zag daar van af. "Klassejustitie", oordeelt de raadsman van hoofdverdachte Peter S..

In de zogeheten 'Clickfondszaak' werden relatief kleine financiële instellingen en hun directies hard aangepakt wegens het voeren van coderekeningen, die bedoeld waren om de belasting mee te ontduiken. De advocaten van de verdachten in de Sarphatistraatzaak spreken daarom van 'willekeur' en 'rechtsongelijkheid', nu het OM in deze zaak uitsluitend werknemers van ABN Amro vervolgt en niet de bank zelf. ABN Amro zou met name in de VS in grote problemen komen zodra het bedrijf door het OM als verdachte wordt aangemerkt. In verband met de economische belangen en uit vrees voor een enorme schadeclaim bij een eventueel mislukken van de strafzaak, zou het OM hebben afgezien van vervolging van de bank.

Het OM stelde gisteren echter dat er een groot verschil is met de 'Clickfondszaak'. "Daarbij verdween Nederlands belastinggeld naar het buitenland, terwijl er in deze zaak geen enkel Nederlands fiscaal belang is. Twee verdachten stellen weliswaar dat er hooggeplaatste Nederlanders belastingfraude pleegden met behulp van coderekeningen, maar ik wacht nog altijd op namen. Zodra ik ze krijg, beginnen we een onderzoek", aldus De Graaff.

De inmiddels opgeheven afdeling Diamand Niet Ingezetenen (DNI) van ABN Amro aan de Sarphatistraat had een bijzondere manier van werken, die goed aansloot bij de al net zo afwijkende klantenkring. Rekeninghouders waren voornamelijk rijke buitenlandse handelaren in diamanten en andere kostbaarheden, van wie de identiteit voor slechts enkelen bij de bank vaststond. Hun rekeningen werden uit elkaar gehouden via een vijfcijferige code (nummerrekening). De DNI-klanten kregen vrijwel nooit rekeningafschriften. Betaalopdrachten werden over het algemeen telefonisch doorgegeven. De klant werd daarbij geïdentificeerd door middel van spraakherkenning.

Aangezien klanten soms jarenlang geen informatie over hun saldo kregen, was het voor verdachten mogelijk om grote bedragen illegaal van rekeningen op te nemen. Hoofdverdachte Peter S. maakte zo in totaal ƒ178 miljoen over naar rekeningen van relaties, aan wie hij op eigen houtje enorme leningen had verstrekt. De drie overige verdachten ontdekten de malversaties van S. en chanteerden hem daar vervolgens mee.

ABN Amro heeft het bewuste filiaan aan de Sarphatistraat inmiddels gesloten. (Foto: Eigen foto)

Vandaag wordt het voormalig hoofd van het kantoor Sarphatistraat door de rechtbank gehoord als getuige. Morgen getuigt bestuursvoorzitter Rijkman Groenink van ABN Amro.

wo 18 april 2001