AMSTERDAM - De Japanse regering heeft gisteren een reddingsplan voor de al jarenlang kwakkelende banken gepresenteerd. Het zoveelste halfslachtige stimuleringspakket of een structureel plan met kans van slagen? Dat is de vraag die de markten momenteel bezighoudt. Dat politiek gekrakeel de presentatie twee dagen heeft uitgesteld, doet weinig goeds vermoeden.

De jaren negentig zijn een rampdecennium geweest voor de Japanse banken. Ze hadden miljarden aan leningen uitstaan met als onderpand onroerend goed en aandelen. Sinds eind 1989 is de waarde van dat onderpand sterk gedaald en bleven de banken met moeilijk inbare leningen achter. De huidige schattingen van de omvang van die molensteen lopen uiteen van $100 tot $1000 miljard.

De heikele situatie van de Japanse banken heeft steeds als een slagschaduw boven de Japanse economie gehangen. Het is volgens deskundigen een van de belangrijkste oorzaken van de huidige economische malaise in het de land van de rijzende zon. Eerdere stimuleringsplannen ten spijt, is er weinig verbeterd.

Het gisteren aangekondigde reddingsplan moet de banken helpen de slechte leningen uit de boeken te krijgen. Bovendien komt er een fonds om het omvangrijke aandelenbezit van de banken voor een deel op te kopen. Dat aandelenbezit maakt banken erg gevoelig voor de de koersbewegingen op de beurzen. Ze moeten zo afschrijven op 'slechte' leningen én op een in waarde dalend aandelenpakket. De kredietwaardigheid van de banken bereikt daarmee zorgelijke niveau's.

Het aandelen-opkoop-fonds beschikt over 43 biljoen yen (ƒ840 miljard). De financiële markten reageerden gisteren echter voorzichtig. De regering heeft geen datum genoemd voor de inwerkingtreding van de plannen en bleef ook op andere punten vaag.

Ook Onno Steenbeek, econoom en Azië-deskundige aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit heeft zo zijn twijfels. Volgens Steenbeek blinkt de Japanse overheid uit door vaagheid. "Ze zeggen nooit wat ze precies gaan doen. Dat gaat erg irritant worden. Daarom worden deze plannen vaak niet serieus meer genomen."

Verder zou de overheid het probleem onderschatten. Zo ramen de autoriteiten de slechte leningen op een voorzichtige $250 miljard. Steenbeek: "Nodig is een grote hoeveelheid geld waarmee alle slechte leningen van voor 1990 kunnen worden overgenomen. Dan kunnen banken weer met een schone lei beginnen."

De weinig daadkrachtige houding van Japanse politici laat zich verklaren door de culturele aarzeling verantwoordelijkheid te nemen. Steenbeek: "Er is geen leider in Japan, geen eindverantwoordelijke." Voorlopig valt op dat vlak ook niet veel te verwachten. De weinig geliefde premier Mori kondigde gisteren zijn aftreden aan. Wie hem opvolgt is, vooralsnog niet zeker.

Ondertussen neemt de druk op Japan toe iets te doen aan de achterblijvende groei. Eerder deze week liet Alan Greenspan, president van de Amerikaanse centrale banken, nog weten dat de stagnatie in Japan ernstige gevolgen kan hebben voor de economie van de VS en van de hele wereld.

za 7 april 2001