Kevin Spacey wil af van cynisch imago

door Eric Koch

LONDEN - Natuurlijk was hij trots op zijn Oscar. Maar in het gouden eerbetoon voor zijn rol in 'The Usual Suspects' zag Kevin Spaceydonkere vlekjes. Die heeft hij vier jaar later zorgvuldig weggepoetst. Het resultaat van zijn inspanningen zal in maart blijken. Dan wordt duidelijk of een nieuwe Oscar-bekroning zijn imponerend veelzijdige optreden in 'American Beauty' luister bijzet. "Ik had een landgoed in Malibu kunnen verdienen met cynische schurkenrollen, maar als rasechte New Yorker geef ik daar geen barst om", zegt Spacey bij de presentatie van zijn nieuwe film in Londen. "Interessante rollen zeggen me meer. 'American Beauty' is mijn nieuwe visitekaartje."

Kevin Spacey speelt als Lester Burnham opnieuw een indrukwekkende rol.

"Ik was al heel lang op jacht naar zo'n film. Hollywood wil je graag blijven zien zoals je bent ontdekt. Ik debuteerde in '95 op het witte doek met drie duistere rollen en van dat imago kom je vervolgens moeilijk meer af. Ik heb zorgvuldig films uitgezocht waarin ik telkens een ander facet van mezelf kon laten zien. Zodat ik in de bioscoop uiteindelijk het soort personages zou kunnen spelen, dat ik al twee decennia op het toneel neerzet. Mensen zoals Lester in 'American Beauty', met hun dromen, hun ambities en hun teleurstellingen."

Hoe typerend Amerikaans de buitenwijk van Lester Burnham is, zijn dilemma's zijn universeel. "Lester is zijn dromen kwijt", oordeelt Spacey. "Hij realiseert zich dat wat hij belangrijk vond, er eigenlijk helemaal niet toe doet. Zijn idealen waren verpakt in materialisme: het juiste huis, de juiste auto, het juiste lijf. Zoals veel mensen probeert hij vervolgens die buitenkant te veranderen, om uiteindelijk te beseffen dat de omslag binnenin moet plaatsvinden. Veranderen is niet gemakkelijk, zeker als je niet weet waar je die verandering moet zoeken. Je doet wat iedereen doet.

Ons leven is gebaseerd op perceptie. Je ziet wat je wilt zien. Je gelooft wat je wilt geloven. Een verkeerde beoordeling kan gemakkelijk tot een tragedie leiden, zoals in 'American Beauty'. Bij veel gebeurtenissen in de wereld denk je: hoe heeft dat zover kunnen komen? Simpelweg omdat mensen elkaar verkeerd begrijpen. We zijn inmiddels de 21e eeuw binnengewandeld, beschikken over een ongekende technologie en bijna onbeperkte toegang tot informatie. Maar dat betekent nog geen begrip, of betere communicatie."

Bijna ongemerkt voltrekt zich het groeiproces van Lester Burnham. "Daar lag voor mij de grootste uitdaging van de rol", zegt Spacey. "Je mag hem geen moment zien veranderen. Het moest organisch zijn, kleine verschuivingen in de manier waarop Lester emotioneel, spiritueel en fysiek op een bepaald moment in elkaar steekt." Het duidelijkst is de lichamelijke vooruitgang van de hoofdpersoon. Om indruk te maken op het vriendinnetje van zijn dochter tovert Lester via een rigoureuze fitnesstraining zijn flubberbuik om in een strakke torso. Bedrog, bekent Spacey. "Ik was aan het begin van de film net zo fit als aan het eind, maar met grauwe make-up, ingezakte schouders en een vooruitgestoken buik zie je eruit alsof je net uit de kroeg komt."

"Dat soort trucs moet je toepassen als je opnametijd beperkt is. Dat kwam ook omdat Annette Bening en ik tegelijkertijd op het toneel stonden." Spacey grijnst. "Sam Mendes had behoorlijk de ziekte in. Als toneelregisseur moest hij altijd schema's omgooien omdat acteurs zonodig films moesten doen en bij zijn filmdebuut werd hij gedwongen om de opnames aan te passen aan theatervoorstellingen." Hoe belangrijk Spacey 'American Beauty' ook vond, zijn rol in 'The Iceman Cometh' liet hij er niet voor lopen. "Theater blijft mijn basis. En niet alleen die van mij. Wat zou film of televisie zijn zonder toneel? Zonder de schrijvers en de ideeën die het heeft voortgebracht?"

"Dat mensen alleen naar een voorstelling komen omdat ze me van film kennen, doet er niet toe. Belangrijkste is dát ze komen. Bij 'The Iceman Cometh' hebben we elke avond 150 plaatsen gereserveerd voor studenten. Die plekken werden min of meer gesponsord door de andere bezoekers, die 100 dollar voor een kaartje moesten betalen. Zo hebben we in zes weken tijd 12.500 jongeren bereikt, die anders nooit gegaan waren. En wellicht hebben we sommigen van hen iets gegeven dat hun leven zal verrijken. Ik heb seminars met 7000 van die jonge bezoekers gedaan. Als wij een nieuwe generatie niet aanmoedigen, dan geeft in de toekomst niemand meer een donder om toneel."

"Op mijn manier probeer ik iets terug te doen voor alle voorspoed die acteren me heeft gebracht. Roem en geld zijn voor mij nooit aanleiding geweest om gekke dingen te doen. Met op hol geslagen collega's wil ik niets te maken hebben. Daarom besteed ik flink wat tijd om uit te zoeken met wie ik moet werken. Zoiets moet je niet aan een producent vragen. Die zal altijd roepen dat je tegenspeler of de regisseur een toffe peer is en een pure professional. Als je wilt weten hoe zo iemand werkelijk is, moet je met de filmcrew gaan praten. Met de lichtman, of een geluidstechnicus. Dan hoor je dat die fantastische regisseur of die bewonderde acteur op de set een klootzak is, die iedereen afbekt."

"Ik wil geen negatieve gevoelens hebben bij acteren. Daarom ook sla ik films af waarvan ik denk dat ik niet de juiste persoon ben. Het verhaal, de rol of de regisseur kan nog zo interessant zijn, ik moet het idee hebben dat ik iets aan het product kan toevoegen." Namen wil hij uit collegialiteit niet noemen, maar andere acteurs hebben mooie succesjes behaald met rollen waarvoor Spacey bedankte. "Dat is iedereen gegund. Ik denk in zo'n geval, dat die film met mij minder geworden zou zijn. Je kunt beter herinnerd worden door goede rollen. Zoals ik mijn jeugdidolen Spencer Tracy, Henry Fonda, James Stewart en Katherine Hepburn in gedachte hou. Zo subtiel wilde ik worden. Nooit op acteren betrapt."