ROTTERDAM - "Met excuus aan de Texelaars, maar Nederland krijgt in Europa net zoveel te zeggen als Texel in Nederland. Willen we dat?" De Rotterdamse econoom Arjo Klamer is onvermoeibaar in zijn strijd tegen de euro. Zijn vakgenoot Sylvester Eijffinger, werkzaam in Tilburg, denkt juist dat de eenheidsmunt een heilzame werking zal hebben voor de Europese economie, die qua dynamiek nog steeds niet kan tippen aan de Amerikaanse. Een debat aan de vooravond van de grootste monetaire operatie uit de Europese geschiedenis.

SYLVESTER EIJFFINGER (l.) EN ARJO KLAMER ... wie de munt heeft, heeft de macht ... (Foto: Roel Dijkstra)

Met de invoering van de euromunten- en bankbiljetten is de introductie van de euro, die feitelijk al in 1999 plaatsvond door de deelnemende munten aan elkaar vast te klinken, definitief. Een beslissing waarmee economen zich nauwelijks hebben bemoeid, benadrukt Klamer. Het verhaal is bekend: de Fransen wilden in 1989 alleen instemmen met de Duitse hereniging als de Deutschmark zou worden opgegeven. "Zo denken Fransen. Wie de munt heeft, heeft de macht." En dus kwam de monetaire unie er eerder dan de politieke unie. "De euro is een puur politieke beslissing", stelt Klamer. "En het hele project zal ook op politieke gronden mislukken."

In een Rotterdams café kruist hij de degens met Eijffinger, die vlak voor de val van de Muur bij de Bundesbank werkte. "Dat politieke verhaal speelde wel. Maar er was meer. Iedereen voelde dat de interne markt een sluitstuk nodig had. Op korte termijn zouden de kosten zeer hoog zijn, maar op lange termijn zou één Europese munt vruchten afwerpen. Prijzen zijn direct te vergelijken, geen wisselkosten, wisselkoersstabiliteit. Zonder euro was er in Europa na 11 september geheid een wisselkoerscrisis geweest, met zware speculatieve aanvallen op bijvoorbeeld de lire. De voordelen zijn er, maar het lastige is dat ze niet zijn te bewijzen met een of ander economisch model."

Net zomin als Klamer de nadelen kan aantonen. Want ook die liggen - afgezien van de zwakke prestatie van de euro op de internationale valutamarkt - vooral in de toekomst. Het stabiliteitspact dat met de euro gepaard gaat (daarin worden de deelnemende landen op straffe van boetes gehouden aan afspraken met betrekking tot de omvang van de staatsschuld en het begrotingstekort) heeft volgens hem "een enorme dwang" gelegd, alleen vol te houden in tijden van economische voorspoed.

"Laat ik het wetenschappelijk formuleren: de kans dat het misgaat is 98%. Dit soort afspraken houdt nooit stand. Het enige wat er op zit is het vormen van een centrale Europese regering, ten koste van de zelfstandigheid van de nationale regeringen. Dan hebben wij niets meer te vertellen. We worden vastgeklonken aan Europa, terwijl we enorme belangen hebben in de Verenigde Staten. Europa zal als machtskolos handelsoorlogen gaan uitvechten met de Amerikanen. Daar heeft Nederland als koopmansland helemaal geen baat bij."

De culturele verscheidenheid binnen Europa ("Wij zijn geen Amerika, waar ook de tegenstanders van Bush huilen als de president spreekt") zal ons opbreken, voorspelt Klamer: "De Fransen zijn hét grote probleem. Het zijn superieure technocraten. Wat ze met legers niet gelukt is, doen ze nu met ambtenaren. Daar kunnen wij niet tegenop. Gelukkig is er altijd een weg terug, wat ze je ook wijs proberen te maken."

Saai wordt de toekomst dus niet, als de voorspellingen van Klamer uitkomen. Eijffinger maakt zich sterk voor een scenario dat zowel geleidelijker als zonniger is. "Het ongenuanceerd nationalistische van de Fransen wordt steeds kleiner. Door de uitbreiding van de Unie slinkt hun macht sowieso. Bovendien accepteren de Duitsers dat niet meer. Die worden steeds zelfbewuster. Verder zou ik de Britten graag in de EMU zien. Dat zijn sterke onderhandelaars, en bovendien denken ze veel marktgerichter."

Belangrijk, want de zwakke euro heeft volgens de Tilburgse hoogleraar alles te maken met de met regels "dichtgetimmerde" economieën van de eurolanden. "Het economische beleid zal echter naar elkaar toe groeien. In Finland kan Nokia niet aan de goede mensen komen omdat de inkomstenbelasting er te hoog ligt. Terwijl Europeanen al heel mobiel zijn waar het gaat om de banen aan de onderkant én de bovenkant van de arbeidsmarkt. Dan ligt het voor de hand dat die belastingvoeten minder uiteen gaan lopen. Overigens zal het zichzelf afstraffen als een land zich niet aan het stabiliteitspact houdt. Dan zullen buitenlandse investeerders zich terugtrekken. Door al deze ontwikkelingen zal politieke integratie via de achterdeur binnenkomen. En dan heb ik het helemaal niet over een centrale Europese regering, niet over een Europese vlag, maar over meer coördinatie. Wat je op nationaal niveau kunt doen, moet je zo houden. Zaken als defensie kun je centraal doen. Er is daarvoor genoeg geld beschikbaar als je het mes zet in het peperdure landbouwbeleid en de structuurfondsen."

Voor een discussie over dit soort zaken wordt het hoog tijd, beklemtoont Eijffinger. "Maar er is geen leiderschap in de Europese Unie, net zomin als in Nederland. We missen mensen als Kohl en Mitterand. Daarom komen de zaken nu in rap tempo op ons af. Maar dat laat onverlet dat Nederland als kleine, open economie het meest gebaat is bij een grote interne markt en een vaste wisselkoers."

Onzin, stelt Klamer. "Het zijn de regenten, zoals Wim Kok, die aan tafel willen zitten met de Europese leiders. De kooplieden en de burgers zijn liever onderdeel van een kleine, open en eigenzinnige democratische samenleving. We koppelen ons nu aan een continent waar we in cultureel opzicht juist van zijn afgedreven. Sylvester gaat teveel uit van de redelijkheid van alle betrokkenen, maar zo werkt de politiek niet. Ik durf de stelling wel aan dat de euro over tien jaar niet meer bestaat." Een weddenschap dus. Eijffinger betaalt zijn vakgenoot honderd euro als deze gelijk krijgt, Klamer doneert honderd gulden als híj verliest. "Ik bewaar gewoon een biljet."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 22 december 2001