AMSTERDAM - Door het geduldig manoeuvreren van de internationale coalitie tegen terrorisme, geleid door George W. Bush, is het conservatieve en repressieve bewind van de Taliban aan het wankelen gebracht. Met of zonder militair ingrijpen, lijken de dagen van de koran-geleerden geteld.

De ziekelijke oude koning van Afghanistan, de 86-jarige Mohammad Zahir Shah. (Foto: EPA)

Een nieuw Afghanistan is al volop in de maak. Het concentreert zich rond de ziekelijke oude koning van Afghanistan, de 86-jarige Mohammad Zahir Shah, die in Rome in ballingschap leeft. Hij leidt nu de 'revolutie' die de Taliban van binnenuit ten val moeten brengen.

Aangemoedigd door het Westen hebben de meeste anti-Taliban-leiders de weg naar Rome gevonden, maar blijven wars van herstel van de monarchie. Ze hebben gekozen voor een aanpak, die typerend is voor de Afghanen. Lang voordat Nederland verslingerd raakte aan het poldermodel, kenden de Afghanen al een oervorm van deze concensus-democratie. Dat is de Loya Jirga, een soort gelegenheidsparlement van stamoudsten, vooraanstaande geestelijken en etnische opperhoofden, dat meer dan duizend jaar oud is. De leiders plegen net zo lang te vergaderen tot zij het roerend met elkaar eens zijn.

Een oude man in Kaboel oefent met een geweer dat hij heeft gekregen van een Talibanstrijder. (Foto: REUTERS)

De Loya Jirga is voor de Afghanen de enige aanvaardbare weg om de wereld en henzelf te verlossen van de Taliban. Het geduld van met name de Amerikanen kan nog veel langer op de proef worden gesteld. Alles in Afghanistan verloopt traag en niets is langdradiger dan een Loya Jirga. Die grote vergadering van alles wat telt in Afghanistan zo'n duizend man moet een tijdelijke regering aanwijzen, die hopelijk de terreurbases van Osama bin Laden moet oprollen.

Tot de door het Westen gesteunde overeenkomst met Zahir Shah is de anti-Taliban Noordelijke Alliantie, die nog steeds tien procent van het land in handen heeft, en een groot aantal voormalige verzetscommandanten uit de tijd van de oorlog met de Russen toegetreden. Inmiddels zijn de voorbereidingen voor de Loya Jirga in volle gang.

Of de concensus tussen de talrijke stammen en etnische groepen een aanvaardbaar alternatief zal opleveren, is een klemmende vraag. Opnieuw duiken leiders op van de talrijke moedjaheddienpartijen, die tussen 1979 en 1989 tegen de Russen vochten, totdat ze de vele van het westen verkregen wapens tegen elkaar gingen gebruiken. Gevreesd moet worden dat de rust van korte duur kan zijn, nadat een van hen door de Loya Jirga als vervanger voor Taliban-leider Mohammad Omar wordt aangewezen. Er staan nog te veel oude rekeningen open.

De Tadzjieken en Oezbeken, twee minderheidsgroeperingen die als enigen met succes tegen de Taliban opstonden met hun Noordelijke Alliantie, zullen een groter aandeel opeisen in het toekomstige Afghanistan. Daarmee staan zij lijnrecht, als vanouds, tegenover de meerderheid van de bevolking, de Pashtunen, die altijd de dienst hebben uitgemaakt.

Veel voormalige Pashtun commandanten zijn in 1995-1996 overgelopen naar de Taliban. In Afghanistan is stuivertje wisselen niets bijzonders en velen zullen, ondanks hun steun aan de Taliban, nu een plaats in de Loya Jirga verlangen. Het past in het concept van de Loya Jirga dat ook de minst fanatieken uit het Taliban-kamp mogen aanschuiven. De Taliban kunnen dit gebruiken als een achterdeurtje om invloed te behouden.

Voor het Westen blijft de uitkomst onvoorspelbaar. Hoe sterk is bijvoorbeeld nog de invloed van de nu in Iran levende Gulbuddin Hekmatyar, een devoot moslim die met zijn Hezb-i-Islami-partij de van het westen gekregen wapens niet op de Russen maar op zijn rivalen richtte. Na het vertrek van de Russen schoot hij Kaboel in puin. Vooral jonge Afghanen kunnen in de fanatieke Hekmatyar een alternatief zien voor de Taliban. Hekmatyar is een van de velen die met een plaatsje in de Loya Jirga een herkansing krijgt.

Sommigen van die door de Taliban verslagen oude commandanten hebben Osama bin Laden veel te danken. Hij leverde hen manschappen en wapens. Hoe diep de dankbaarheid gaat moet nog blijken. Wellicht is er een al te overdreven verwachting, dat de Loya Jirga zal leiden tot een minder anti-westers Afghanistan en een einde aan het rijk van Bin Laden.

zoek naar gerelateerde artikelen

wo 3 oktober 2001