BRUSSEL - Terwijl de nationale regeringen en de centrale banken in de VS en Europa na de reeks aanslagen in de VS de consumenten bezwoeren dat het woord 'recessie' niet in de mond hoeft te worden genomen, dreigt een vicieuze cirkel van zakkende aandelenkoersen, oplopende olieprijzen en vrees voor oorlog wel degelijk zijn stempel te drukken op de toch al wankele wereldeconomie.

Als de Amerikaanse consumenten hun portemonnee dicht houden vanwege de onzekerheid en de paniek, lijkt een recessie, en daarmee een lager groeicijfer, onontkoombaar. Dat volgende week, als Wall Street weer opengaat, de koersen zullen dalen omdat beleggers een 'risicopremie' verlangen, lijkt een vast gegeven. Beleggers zullen een nog maandenlange onzekerheid over nieuwe aanslagen en de gevolgen van mogelijke vergeldingsacties ingecalculeerd willen zien in het koersniveau.

Alles draait erom welke tik de Amerikaanse economie krijgt en afgeleid daarvan de Europese. De aanslagen komen net op een moment dat analisten voorspelden dat de opleving op handen was, zowel in de VS als in de eurozone. Inmiddels houdt het hoofd van het Europese bureau voor statistiek Eurostat, Yves Franchet, het erop dat 2% groei in de eurozone dit jaar niet meer haalbaar is.

Voor de aanslagen zat het IMF wat betreft de eurozone al op 1,9% groei dit jaar en 2,4% volgend jaar. De VS zouden dit jaar 1,5% groeien en volgend jaar weer rond de 3%. Maar het lijkt 'wishful thinking' om aan deze cijfers vast te houden. Duitse onderzoeksinstituten hebben hun ramingen voor Europa al bijgesteld voor dit jaar van 2,1 naar 1,7% en ook de Europese Commissie, die komende week herziene cijfers publiceert, wordt geacht op minder dan 2% te eindigen. Aanvankelijk werd nog 2,8% groei voorspeld in april jl. De Europese landen houden voorlopig vast aan hun begrotingen voor volgend jaar en gaan nog niet bij voorbaat uit van fors minder belastinginkomsten.

Het grootste gevaar van de reeks aanslagen in de VS is dat consumenten vertrouwen verliezen, de knip sluiten en een appeltje voor de dorst bewaren. Die reactie is logisch en uitermate waarschijnlijk. Maar dat betekent wel dat de Amerikaanse economie aanmerkelijk trager uit de startblokken komt dan werd verwacht en daarmee ook de Europese economie. Vooral oplopende olieprijzen kunnen dodelijk zijn en niemand weet nog hoe streng de winter wordt.

Eind deze maand zouden de zeven rijke industrielanden en het Internationale Monetaire Fonds (IMF) bijeen komen in Washington om zich te beraden op de situatie. De G-7 zal nu buiten de VS praten en de IMF jaarvergadering wordt waarschijnlijk uitgesteld. De analyse van de G-7 zal belangrijk zijn voor de financiële wereld om zich aan vast te klampen.

De grote centrale banken in de wereld hebben de handen al ineengeslagen om in een miljarden-operatie de rust te garanderen, zowel wat betreft de liquiditeit als wat betreft eventuele interventies om de koers van de dollar te steunen als die onderuitgaat.

De Europese Centrale Bank en de Federal Reserve hebben in een zogeheten swap-operatie elkaar wederzijds voorlopig 50 miljard dollar toegezegd voor dat doel, ruim voldoende. Alleen al het gegeven dat er geen 'liquidity-crunch' komt, laat de markt al ruim ademhalen. Met de aangeboden fondsen kunnen de centrale banken extra korte leningen aanbieden aan de handelsbanken die van dag tot dag eventuele tekorten kunnen financieren tegen de vaste eurorente van 4,25%. Dat mechanisme heeft tot op heden de Europese kapitaalmarkt moeiteloos overeind gehouden. Maar de zwaarste test komt natuurlijk maandag als Wall Street weer opengaat na de langste sluiting sinds de Eerste Wereldoorlog.

Alhoewel geen groot deel van het Amerikaanse productie-apparaat is vernietigd, zullen alleen al de materiële, lichamelijke en psychologische schade een normaal marktverkeer nog een hele tijd bemoeilijken.

Robert McTeer, voorzitter van de centrale bank in Dallas, komt dan ook tot een breed gedragen conclusie: "De economische schade zal niet zozeer afhangen van wat er is gebeurd, maar van hoe we erop reageren."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 15 september 2001