AMSTERDAM - "De Afghanen sterven hier bij bosjes aan ondervoeding en uitdroging. Medisch gezien is het hier een tijdbom." Die treurige conclusie kwam gisteren van de Nederlandse tropenarts Howard Teunisse (32) uit Afghanistan.

Elk vrouwenbeeld, zoals hier het ruiterstandbeeld van de jonge Wilhelmina, op het Amsterdamse Rokin werd deze week met een Afghaanse sluier (burqa) bedekt door de Nederlandse afdeling van Dokters van de Wereld. De niet-gouvernementele organisatie wilde daarmee aandacht vestigen op het lot van de Afghanen die in eigen land op de vlucht zijn voor honger en burgeroorlog.

Teunisse werd twee maanden geleden als enige Nederlander door Dokters van de Wereld naar Herat gezonden. Hulp is hard nodig in deze West-Afghaanse stad waar tienduizenden berooide Afghanen hun toevlucht zochten.

"Als je in hun ogen kijkt, zie je totale wanhoop, frustratie, honger", verzucht de tropenarts die de medische noodhulp coördineert in de opvangkampen, samen met een handjevol buitenlanders.

Afghanen in het hele land worden opgejaagd door de ergste droogte in dertig jaar en de al 21 jaar durende burgeroorlog. Op zoek naar voedsel, water en veiligheid zijn dit jaar al 800.000 mensen van huis en haard verdreven richting de steden van het verscheurde land. Dat worden er meer, weten de hulpverleners.

"In Herat zijn geen officiële getallen bekend", zegt Teunisse. Maar alleen al in het grootste kamp bij de stad bevinden zich zo'n 140.000 vluchtelingen, schat hij. De tropenarts hoorde bovendien dat in omringende provincies zo'n 35.000 hongerige Afghaanse families bezig zijn hun laatste bezittingen te verkopen om naar Herat te komen. "Ze denken dat het hier beter is", aldus Teunisse.

"Het is een treurige toestand. Er hoeft maar een druppel regen te vallen en cholera, tyfus en malaria breken uit", vreest hij.

De komende dagen worden ook op een ander vlak nog eens cruciaal. De Verenigde Naties hebben de extreem islamitische machthebbers, de Taliban, een ultimatum gesteld dat morgen afloopt: als zij bij hun standpunt blijven dat Afghaanse vrouwen thuis achter geblindeerde ramen moeten blijven en niet mogen werken voor de 157 bakkerijtjes in Kaboel, stopt het Wereldvoedselprogramma van de VN (WFP) deze hulp. Nog eens 300.000 mensen zullen dan van voedsel zijn verstoken in de hoofdstad.

De alsmaar verslechterende relatie tussen de VN, die de internationale hulp aan Afghanistan coördineert, en de Taliban is het gevolg van een tweede reeks internationale sancties in januari. De VN-Veiligheidsraad strafte zo de Afghaanse machthebbers voor hun aanhoudende weigering de Saoedische terrorist Osama bin Laden uit te leveren.

De VN zijn bezig met de instelling van teams die aan de grenzen met Afghanistan de naleving van de sancties moeten controleren. "We zullen die teams beschouwen als vijanden van de staat", verklaarde Taliban-leider mullah Mohammed Omar. Woedend over de sancties vallen de boze Afghaanse machthebbers de afgelopen weken steeds vaker (buitenlandse) hulpverleners aan.

In Kaboel sloot vorige maand een ziekenhuis dat met Italiaans geld was opgezet nadat de Taliban er medewerkers hadden aangevallen. Reden: de vrouwelijke en mannelijke medici hadden zich 'ongeoorloofd in de eetzaal met elkaar opgehouden', en daarmee de strikte scheiding tussen de seksen in het land geschonden.

Ook Teunisse maakte het onlangs in Herat mee. "In het ziekenhuis zijn vorige week vijf Afghaanse artsen opgepakt. Een van hen zelfs tijdens een operatie. Gisteren zijn er vier vrijgelaten. We weten niet waar de vijfde is."

Over de reden van de arrestaties tast Teunisse in het duister. Hij zegt dan in ernst: "Misschien waren hun baarden niet lang genoeg." Want de Taliban dwingen strikte kledingvoorschriften af, zoals de allesomvattende burqa (sluier) voor de vrouw en baarden voor mannen.

En sinds kort worden ook de buitenlanders niet meer gespaard. Buitenlandse vrouwen mogen sinds vorige week geen auto meer rijden in het land, buitenlanders mogen geen alcohol meer drinken en zich niet gemengd ophouden met elkaar.

De doodsteek voor de internationale hulp lijkt de jongste bepaling van de Taliban te worden. Buitenlanders, zo kondigden de machthebbers deze week aan, moeten een verklaring ondertekenen waarin ze gehoorzaamheid aan de islamitische wetten beloven.

Teunisse, wiens visum tot juli loopt, denkt dat ook hij bij de aanvraag van een nieuw visum zal moeten tekenen. "Dat weiger ik. We hebben dat als team besloten", zegt hij. "Het lijkt erop alsof ook de VN dat doen. De komende dagen worden doorslaggevend."

zoek naar gerelateerde artikelen

do 14 juni 2001