PRAAG - Vaclav Havel werkt het politieke establishment in Tsjechië behoorlijk op de zenuwen. Het stoort vooral premier Milos Zeman en minister van Buitenlandse Zaken Jan Kavan dat hun beroemde president buiten 's lands grenzen serieuzer wordt genomen dan zijzelf.

Formeel is Havel een ceremoniële president, maar het Westen ziet dat anders. Daar is de beroemdste dissident uit het communistische tijdperk een man met groot moreel gezag. Wie een probleempje wil oplossen, belt niet Zeman maar Havel.

De president is dan nooit te beroerd persoonlijk of via zijn woordvoerder Ladislav Spacek de media en daarmee de kibbelende ondermaatse Tsjechische politici hardop te laten weten hoe hij er, vooral anders, over denkt. De toon is altijd die van een leermeester. Het politieke bedrijf heeft weer eens misgekleund.

Vaclav Havel (r) en George Robertson (Foto: EPA)

Zo adviseerde hij NAVO-secretaris-generaal George Robertson een paar weken geleden om zijn ongenoegen over de kwaliteit van het Tsjechische leger vooral niet onder stoelen of banken te steken. En om alle misverstanden voor te zijn, meldde Havel op ernstige toon, dat niet het leger de schuld draagt voor de slechte integratie in de NAVO, maar de Tsjechische politici. Robertson gaf hun vervolgens onderuit de zak.

Deze week heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell hetzelfde gedaan. Aanleiding was het voornemen van zijn Tsjechische collega Jan Kavan de grote broer aan de andere kant van de aardbol eens lik op stuk te geven. Kavan is verantwoordelijk voor het opstellen van een concept-resolutie van de Verenigde Naties, waarbij Cuba's slechte staat op het gebied van de mensenrechten moet worden gehekeld.

Kavan heeft zijn diplomaten opdracht gegeven daar ook enige zinnen in te flansen over de effecten van de Amerikaanse sancties op de Cubaanse economie. Powell was in alle staten en belde natuurlijk niet Kavan, maar Havel. Havel gispte prompt Kavan. De president bleek het roerend eens te zijn met Powell. Cuba moet aan de schandpaal en over de Amerikaanse sancties geen woord. En zo zal het ook wel gebeuren als de resolutie volgende week wordt ingediend.

Het is vooral Havels handreiking aan de NAVO die in Tsjechië een verhit debat tot gevolg heeft. Twee jaar geleden traden Tsjechië, Hongarije en Polen tot de NAVO toe, maar de kwaliteit van hun legers laat sterk te wensen over. Het materieel is slecht en er is onvoldoende geld om dat te verbeteren.

Zeker, de toetreding van de drie wordt alom gezien als een positieve stap, maar de integratie zowel militair als politiek verloopt ronduit stroef. Tsjechisch senator Josef Zieleniec, een oud-minister van Buitenlandse Zaken, is niettemin gematigd optimistisch. "We zijn nog steeds op zoek naar onze plaats in de NAVO-familie", zegt hij.

Zieleniec vindt, net als Kavan en ook Havel, dat de uitbreiding van de NAVO oostwaarts goed is voor de stabiliteit in Europa. "Door de toetreding heeft Tsjechië nu betere banden met het Westen en ook met de buren Polen en Hongarije", meent Zieleniec, die bovendien denkt dat het Tsjechische leger de inhaalslag wel zal maken.

Niet iedereen beziet het allemaal zo rooskleurig. Politiek analist Andrei Zagorsky bijvoorbeeld, zegt ronduit wat Havel ook al heeft geconstateerd. "We hebben maar op een zeer bescheiden wijze bijgedragen aan NAVO-operaties, zoals vredesmissies op de Balkan. En de NAVO is bijzonder teleurgesteld over de stappen die zijn genomen op weg naar integratie van het leger in de NAVO-structuur."

Het Tsjechische leger is nog gevangen in de post-communistische trauma's zeggen de critici steeds luider. Het militaire apparaat is absoluut niet effectief. Het kan niet eens een vijandelijke aanval afslaan, laat staan een partijtje meeblazen in een gecompliceerde gezamenlijke NAVO-actie.

Die kritiek en vooral de donderpreek van NAVO-baas Robertson heeft minister van Defensie Vladimir Vetchy tot grote bescheidenheid genoopt. "Natuurlijk, we hebben nog enorme taken voor de boeg. "We zijn bezig ons moderniseringsprogramma te herzien. Het gaat niet alleen om grote investeringen, maar ook om een heldere visie op de rol van het leger in de komende tien jaar. Daar werken we hard aan." Dit soort nederigheid moet Havel als muziek in de oren klinken.

Dat klinkt prachtig, en dergelijke geluiden worden ook gehoord in Warschau en Boedapest, maar feit blijft dat de toetreding tot de NAVO van de drie kandidaat-lidstaten van de Europese Unie financiële offers eist die ten koste zullen gaan van de economische en sociale hervormingen die nodig zijn om Europa binnen te rollen.

De belabberde toestand van de legers van de drie eerste nieuwe NAVO-leden speelt Rusland in de kaart. Moskou is bepaald niet gecharmeerd van de NAVO-uitbreiding oostwaarts. Nu de integratie van de economisch sterkst groeiende Oost-Europese landen al flink te wensen over laat, duikt de vraag op of verdere uitbreiding, te beginnen eind volgend jaar, wel realistisch is. De vraag zal Havel zeker worden voorgelegd, want over die verdere uitbreiding oostwaarts moet volgend jaar in Praag worden geconfereerd.